Ποιες αναμνήσεις κουβαλά από την παιδική ηλικία; Ποιος ήταν ο «πολιτικός Θεός» της οικογένειάς του; Τι θεωρεί πλεονέκτημα και ποιο το μειονέκτημά του; Είναι θρήσκος; Εμμονές έχει; Γιατί δηλώνει ενοχικός; Τι απέγινε το κοστούμι που του δώρισε ο Αβέρωφ Νεοφύτου, όταν έγινε Υπουργός Εξωτερικών; Τι λέει στον εαυτό του, όταν κοιτιέται στον καθρέφτη; Ο Νίκος Χριστοδουλίδης μάς υποδέχεται στο σπίτι του, φωτογραφίζεται με τη σύζυγό του, Φιλίππα Καρσερά, και μιλά για όλα όσα καθόρισαν μέχρι τώρα τη ζωή του.
Από τον Θανάση Φωτίου
Φωτογραφίες: Δημήτρης Βαττής
Επιμέλεια: Shona Muir
Make up: Ilona Garamvolgyi
Μαλλιά: SalonInternational
Τι θεωρείτε ότι είναι σημαντικότερο στη ζωή; Οι επιρροές που δεχόμαστε ή οι επιλογές που κάνουμε;
Οι επιλογές που εμείς κάνουμε είναι πιο σημαντικές. Οι οποίες, αναπόφευκτα, επηρεάζονται από τις επιρροές που δεχόμαστε. Είναι συνυφασμένα. Πιο σημαντικό, όμως, είναι αυτό που εμείς επιλέγουμε να πράξουμε.
Εσείς μικρός τι ονειρευόσασταν να γίνετε; Ελπίζω ότι μικρός δεν ονειρευόσασταν να γίνετε πρόεδρος της χώρας…
Η αλήθεια είναι ότι πάντα ήθελα να ασχοληθώ με τα κοινά. Δεν ήμουν, όμως, από πολιτική οικογένεια και δεν το θεωρούσα εφικτό. Στην πορεία, όταν πήγα να σπουδάσω, ήθελα να ακολουθήσω ακαδημαϊκή καριέρα. Αυτός ήταν ο στόχος μου. Ήμουν, όμως, από παιδί στα κοινά. Και η πολιτική με ενδιέφερε πολύ. Επειδή στο Γυμνάσιο ήμουν καλός μαθητής, μου συνέστησαν να πάω Πρακτικό κι όταν κάποιος με ρώτησε στην τρίτη γυμνασίου, τι θα ήθελα να σπουδάσω, είπα Πολιτικές Επιστήμες. Και μου λέει, δηλαδή; Τι είναι αυτό; Πολιτικός Μηχανικός; Όχι, καμία σχέση είπα…
Να, όμως, που κάποιος άλλος τα μπέρδεψε…
..Και πήγα Πρακτικό, ενώ έπρεπε να πάω Κλασσικό. Ήμασταν στο τμήμα 16 άτομα, αρίστευσε η συντριπτική πλειοψηφία, ήμουν στους λίγους που δεν αρίστευσαν. Τι σχέση είχα εγώ με Φυσική, Χημεία, Βιολογία… Είχα είκοσι στην Ιστορία που μου άρεσε πολύ, ήμουν καλός στα Ελληνικά, αλλά στα άλλα… Επομένως, γενικός 17 και μισό. Συνειδητά αποφάσισα να κάνω Πολιτικές Επιστήμες. Όταν ήρθε η ώρα να πάω Αμερική, επειδή εκεί βρισκόταν ο αδελφός μου και ήταν πιο οικονομικά βιώσιμο για την οικογένεια μας, θυμάμαι που μου είπε η μακαρίτισσα η μάνα μου, γιε μου, σπούδασε αυτό που θέλεις, αλλά κάνε μας μια χάρη. Κάνε και οικονομικά, ώστε να είσαι εξασφαλισμένος, να βρεις αύριο μια δουλειά στην τράπεζα… Αυτή ήταν η έγνοια των γονιών.
Αλήθεια, σε ποιο «πολιτικό θεό» πίστευαν οι γονείς σας; Υποθέτω πως, όπως όλες οι οικογένειες τότε, θα είχατε κι εσείς έναν…
Για τους γονείς μου, ο «πολιτικός θεός» ήταν βεβαίως ο Γλαύκος Κληρίδης. Ο αδελφός μου, ο Σάββας, αυτός που έχασα, ήταν πολύ κομματικοποιημένος στοn Δημοκρατικό Συναγερμό, ήταν ενεργός στη νεολαία του κόμματος …
Φίλους αριστερούς είχατε;
Μεγάλωσα στην Γεροσκήπου όπου το 65% των κατοίκων ήταν αριστεροί. Φυσικά και είχα φίλους αριστερούς. Να σας πω μάλιστα το εξής. Υπήρχαν δύο αθλητικά σωματεία, ο Ατρόμητος των αριστερών και ο Άδωνις Γεροσκήπου, των δεξιών. Η ομάδα του Ατρόμητου στους μικρούς, ήταν καλύτερη. Εγώ ήθελα να παίξω σε αυτήν, οπόταν ρώτησα τον πατέρα μου και μου είπε, «ναι βέβαια, πήγαινε». Αν πάτε σήμερα στον Ατρόμητο, μπορεί να υπάρχει ακόμα η φωτογραφία μου που έπαιζα μπάλα. Δεν μου είπαν, μην πας επειδή είναι αριστεροί και εμείς είμαστε δεξιοί. Κι με αυτή την νοοτροπία μεγάλωσα και δεν σας κρύβω, είναι κάτι που με επηρέασε στο πώς αντιλαμβάνομαι και την πολιτική και τους ανθρώπους μέχρι σήμερα.
Πολιτικές συζητήσεις γίνονταν στο σπίτι;
Συνέβαινε κάτι που το θυμάμαι πάρα πολύ έντονα, μια εικόνα που δεν ξεχνώ από εκείνα τα χρόνια. Στην οικογένεια του πατέρα μου, όλοι ήταν δεξιοί. Στην οικογένεια της μητέρας μου η πλειονότητα ήταν επίσης δεξιοί. Είχε, όμως, δυο αδέλφια, ο ένας ήταν φανατικός της ΕΔΕΚ και του Μακαρίου και ο άλλος υποστηρικτής του Γρίβα. Όταν, λοιπόν, συναντιόντουσαν στο σπίτι μας, ειδικότερα κάποιες Κυριακές, στη μισή ώρα άρχιζαν τις αλληλοκατηγορίες, τις έντονες συζητήσεις και τους χαρακτηρισμούς, με τον πατέρα μου στον ρόλο πάντα του ειρηνοποιού να προσπαθεί να τους συμφιλιώσει. Είναι μια εικόνα που δεν ξεχνώ ποτέ και πάντα ο πατέρας μου να προσπαθεί να επιβάλει την τάξη και την ηρεμία. Ποτέ δεν ήταν των εντάσεων και των καυγάδων και έτσι μας μεγάλωσε.
Τι άλλες πολιτικές αναμνήσεις έχετε από εκείνα τα χρόνια;
Πολλές! 1981, βουλευτικές εκλογές, ήμουν επτά χρονών. Ο πατέρας μου ήταν αντιπρόσωπος της ΚΕΟ στην Πάφο. Με πήρε μια μέρα στο συλλαλητήριο της ΝΕΔΗΠΑ, του Αλέκου Μιχαηλίδη. «Ρε παπά, γιατί να πάμε, αφού εμείς είμαστε του Κληρίδη;». Ο Αλέκος Μιχαηλίδης είχε ξενοδοχεία στην Πάφο. Μού λέει, «είναι ο μεγαλύτερός μου πελάτης, συνεπής, κύριος και με πληρώνει στην ώρα του κάθε μήνα. Από εκτίμηση και μόνο προς τον κ. Μιχαηλίδη, θα πρέπει πάμε». Θυμάμαι όταν πήγαμε στο συλλαλητήριο, ήταν στην πλατεία Κέννεντυ και μάλιστα κρατούσα κι ένα πλακάτ. Βρίσκονταν και άλλοι, πολλοί εκεί για παρόμοιους λόγους. Από εκτίμηση. Θυμάμαι, επίσης, ότι λίγες μέρες μετά, στον ίδιο χώρο, είχε συλλαλητήριο ο Δημοκρατικός Συναγερμός. Είχαμε πάει μαζί με τον αδελφό μου, με μια μοτοσυκλέτα μικρή της εποχής, λάντι, μέσα από χωράφια για να μην μας πιάσει η αστυνομία. … Ακόμα θυμάμαι πόσο μεγάλη εντύπωση μου έκανε, ακούγοντας τον Κληρίδη να ξεκινά την ομιλία του με τη φράση: «Ήρθα στην Πάφο να δω θάλασσα και βλέπω λαοθάλασσα!».
Ήταν όντως trademark του Κληρίδη η «λαοθάλασσα»…
Ναι, αργότερα αντιλήφθηκα ότι το έλεγε συχνά, αλλά τότε, στα εφτά μου, ήταν μια έκφραση που με εντυπωσίασε και μου αποτυπώθηκε.
Θυμάμαι επίσης, τον παππού μου, τον πατέρα του πατέρα μου. Η οικογένειά του είχε δεσμούς με την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, υπήρξε έπειτα πάρα πολλά χρόνια κοινοτάρχης της Χούλου. Φορούσε πάντα το κοστούμι του, το γιλέκο του, με το ρολόι να κρέμεται από την τσέπη με την αλυσίδα, μάς μιλούσε πάντα σωστά ελληνικά και θύμωνε όταν μιλούσαμε κυπριακά… Μεγάλος βασιλόφρων. Στο σπίτι, πάνω από τις φωτογραφίες των έξι παιδιών του, δέσποζε το πορτρέτο του Βασιλιά. Μέχρι που τη μικρή του κόρη, την είχε βαφτίσει Φρειδερίκη. Θυμάμαι που τον ρωτούσα από πού ως πού αυτή η, αδικαιολόγητη για μένα, εμμονή με τον Βασιλιά κι αυτός μου εξηγούσε πως, εμείς έχουμε τον πρόεδρο μας, στην Ελλάδα τον πρωθυπουργό τους, αυτός που μας ενώνει όμως είναι ο «Βασιλιάς των Ελλήνων».
Στη ζωή σας υπήρξαν άνθρωποι που η συνάντηση μαζί τους ή η παρουσία τους ήταν καθοριστική; Που αν δεν τους συναντούσατε, δεν θα ήσασταν αυτός που είστε σήμερα;
Πάντα υπάρχουν άνθρωποι που με τις συμπεριφορές ή τα λόγια τους, μάς επηρεάζουν στη ζωή. Ακόμα και σε απλά πράγματα. Μια συνήθεια, για παράδειγμα, του θείου μου του Ανδρέα, που σας ανέφερα προηγουμένως. Φανατικός της ΕΔΕΚ και του Ανδρέα Παπανδρέου, ερχόταν θυμάμαι τις Κυριακές κατά τις έξι το απόγευμα, είχε ένα Fiat Mirafiori, με έπιανε και πηγαίναμε στην Κάτω Πάφο, σ’ ένα περίπτερο που έφερνε ελληνικές εφημερίδες. Κάθε Κυριακή αγόραζε το Βήμα και την Αυριανή. Ήταν μια συνήθεια που εμένα μου προκάλεσε το ενδιαφέρον για τον Τύπο και την ενημέρωση και την κράτησα και εγώ. Είχα, επίσης, έναν εξαίρετο καθηγητή στην Αμερική, τον Χάρη Ψωμιάδη, που δεν είναι στη ζωή σήμερα, ο οποίος με βοήθησε και με επηρέασε πολύ στον τρόπο σκέψης. Στο διδακτορικό μου, επίσης, ο καθηγητής Θεόδωρος Κουλουμπής. Εγώ, τότε, μετά τις σπουδές μου στην Αμερική είχα πιο «σκληρές» θέσεις κι αυτός για να με προσγειώσει, χρησιμοποιώντας και χιούμορ, για να αντιληφθώ το εφικτό και το ευκταίο, μου έλεγε: «Κι εγώ θέλω να πηγαίνω δουλειά με λιμουζίνα και οδηγό, αλλά κάθε μέρα έρχομαι με το λεωφορείο».
Σε μια συνέντευξή σας είχατε πει: «Δεν ξέρω αν είναι τυχαίο, αλλά τη στιγμή που και επαγγελματικά και προσωπικά “είσαι στα χάι σου”, συμβαίνει κάτι που σε προσγειώνει». Σας έχει συμβεί αρκετές φορές;
Αυτό το ένιωσα έντονα όταν πέθανε ο αδελφός μου, ο Σάββας, το 2015, στην ηλικία των 50, από καρδιακή προσβολή. Ήταν κάτι που δεν περίμενα, που δεν μπορούσα να φανταστώ ότι θα συνέβαινε ποτέ, πολύ δύσκολο να το αποδεκτώ. Η ταφή ενός πολύ αγαπημένου προσώπου, ξέρετε, έρχεται να ολοκληρώσει μια πολύ σκληρή διαδικασία και πλέον μένει ο εσωτερικός πόνος. Στην περίπτωση του αδελφού μου, ήταν μια μακρά διαδικασία μέχρι να φτάσουμε εκεί, έπρεπε να πάμε Αμερική, να περιμένουμε πρώτα για βίζα, ένα ταξίδι πολύωρο που θέλοντας και μη, κατακλύζουν τις σκέψεις σου χίλιες δυο εικόνες… Ήταν διπλά επώδυνο θαρρώ . Το είχα βιώσει και προηγουμένως, το 2012 όταν έχασα τον πατέρα μου -βρισκόμουν στο εξωτερικό και το ταξίδι της επιστροφής ήταν επίσης μια πολύ άσχημη διαδικασία. Και τρεις μήνες μετά έχασα και τη μητέρα μου. Εκεί ένιωσα ότι χάθηκαν όλα. Αργότερα, όταν πέθανε ο αδελφός μου, σκεφτόμουν πως τελικά ευτυχώς που δεν ζούσαν οι γονείς μας να το βιώσουν. Είχαν ιδιαίτερη αδυναμία στον Σάββα… Και στα πιο άσχημα αναζητάς κάτι θετικό να παρηγορηθείς ότι τελικά δεν σου έχει συμβεί το χειρότερο που θα μπορούσε, και την εικόνα της μάνας μου να θάβει το παιδί της δεν θα την άντεχα.
Αλήθεια, είστε θρήσκος; Δεν σας ρωτώ εξαιτίας όσων λέγονται, για την επιρροή εκκλησιαστικών παραγόντων, αλλά επειδή έχω παρατηρήσει ότι στο χέρι σας φοράτε, χρόνια τώρα, ένα κομποσκοίνι.
Να σας πω. Μεγάλωσα με μια μητέρα που πήγαινε κάθε Κυριακή εκκλησία. Μέσα στις εκκλησιαστικές παραδόσεις μεγάλωσε και η σύζυγός μου. Ο πατέρας μου, όμως, ήταν ακριβώς το αντίθετο. Μόνο σε μεγάλες γιορτές, αν πήγαινε. Εμείς μικροί, τρέχαμε να πιάσουμε εξαπτέρυγο. Δεν σας κρύβω ότι πιο κοντά στην πίστη μας ήρθα μετά το θάνατο του αδελφού μου. Και μέχρι σήμερα μού δημιουργεί μια ηρεμία αυτή η σχέση. Έχω ένα αρνητικό, ξέρετε, το έχει και η μεγάλη μου κόρη, κάθε γεγονός προσπαθώ να το εκλογικεύσω. Θέλω να μπορώ να πω 1,2,3, έτσι φτάσαμε ως εδώ. Αυτό δεν μπορείς να το κάνεις σε όλα. Υπάρχουν και τα πέραν από εμάς. Αυτά που ο άνθρωπος δεν ελέγχει. Ήταν η πίστη που με βοήθησε, λοιπόν, κάπως να «τακτοποιήσω» τέτοια ζητήματα και να συνεχίσω με δύναμη.
Πείτε μου κάτι άλλο. Ποιο θεωρείτε ότι είναι το μεγαλύτερό σας πλεονέκτημα;
Αυστηρός σε προσωπικά θέματα, νιώθω ότι το μεγαλύτερο μου πλεονέκτημα είναι και το μεγαλύτερό μου μειονέκτημα…
Δηλαδή;
Βεβαίως θεωρώ ότι μετά τον τελευταίο χρόνο αυτό το έχω διορθώσει. Κάποτε ενθουσιαζόμουν πολύ εύκολα, με αποτέλεσμα να απογοητεύομαι και πολύ εύκολα. Αυτό με έβγαζε από την ισορροπία που μου αρέσει και αισθάνομαι καλά να διατηρώ. Αν εξαιρέσουμε οικογενειακές καταστάσεις, πλέον στη δουλειά ούτε ενθουσιάζομαι, ούτε απογοητεύομαι τόσο εύκολα. Παραμένω γενικώς συγκρατημένα αισιόδοξος και προσπαθώ.
«Ό,τι προκύψει θα το κανονίσουμε». Είναι η φράση που η σύζυγος σας, λέει ότι σας χαρακτηρίζει. Αυτό δείχνει μια αυτοπεποίθηση στην αντιμετώπιση ζητημάτων;
Δεν θεωρώ ότι υπάρχει κάτι που δεν λύνεται. Οπόταν, ναι, αυτή η φράση με χαρακτηρίζει και η αλήθεια είναι πως τη λέω στη Φιλίππα και στα παιδιά μου πολύ συχνά, όταν διακρίνω άγχος και ανησυχία από μέρους τους.
Εκτός ελέγχου δεν βγαίνετε; Κάποιες στιγμές, πάντως, νιώθω ότι ζορίζεστε…
Κι όμως, δεν θυμάμαι τον εαυτό μου να έχει βγει εκτός ελέγχου. Είναι κάτι, νομίζω, που πήρα από τον πατέρα μου. Είχε μια ηρεμία. Δεν τον θυμάμαι ποτέ να νευριάζει, να τσακώνεται, να βγαίνει εκτός εαυτού… Ακόμα και στις δύσκολες συμπεριφορές των παιδιών του όταν ήμασταν στην εφηβεία. Νομίζω ότι από αυτόν πήρα. Την ηρεμία και τη στωικότητά του.
Με τη σύζυγό σας ήταν συνειδητή η απόφαση να αποκτήσετε τέσσερα παιδιά; Θέλατε μεγάλη οικογένεια;
Ναι, ήταν απόλυτα συνειδητή επιλογή. Κι εγώ ήθελα μεγάλη οικογένεια και η Φιλίππα το ίδιο, διότι και η ίδια προέρχεται από πολυμελή οικογένεια. Είναι τρεις αδελφές.
Πείτε μου κάτι βασικό που μάθατε στις κόρες σας.
Είναι κάτι που τους το λέω συχνά ακόμα και σήμερα. Εμείς μεγαλώσαμε χωρίς να τα έχουμε όλα, αλλά οι γονείς μας, μάς έκαναν να νιώθουμε ότι δεν μας λείπει τίποτα, ότι ήμασταν οι πιο ολοκληρωμένοι και πλούσιοι άνθρωποι του κόσμου. Ήταν, βέβαια, και μια περίοδος που ό,τι είχαμε εμείς, περίπου αυτό είχαν και οι γείτονες. Με τις ίδιες μάρκες -αμαρκέ δηλαδή- παπούτσια πηγαίναμε όλοι στο σχολείο, με τις ίδιες μάρκες παπούτσια παίζαμε ποδόσφαιρο, με του ίδιου τύπου ποδήλατα κυκλοφορούσαμε… Δεν νιώθαμε μειονεκτικά, δεν αισθάνθηκα ποτέ ότι κάτι μας έλειπε. Αυτό είναι κάτι που προσπαθώ να το περάσω στις κόρες μου, να αισθάνονται δηλαδή ευγνωμοσύνη με αυτά που έχουν και να εκτιμούν πιο πολύ από τα υλικά αγαθά την αγάπη και το ότι έχουν μια δεμένη και μεγάλη οικογένεια.
Μόλις πριν από έξι χρόνια, το 2016, σε μια συνέντευξή σας λέγατε: «Προσωπικά δεν νιώθω πολιτικός, θεωρώ ότι για να είσαι πολιτικός θα πρέπει να κατέβεις σε μιαν εκλογική διαδικασία και να σε ψηφίσει ο κόσμος…»
Εξακολουθώ να το πιστεύω αυτό…
Και συνεχίζατε: «Είχα και τώρα πρόταση να είμαι υποψήφιος από τον ΔΗΣΥ και αρνήθηκα, δεν είναι κάτι που θέλω να κάνω στην υπόλοιπη ζωή μου. Τι θέλω να κάνω στην υπόλοιπη ζωή μου; Σας απαντώ: ακαδημαϊκή καριέρα». Τι άλλαξε;
Η ακαδημαϊκή καριέρα, όπως σας είπα και πριν, είναι αυτό που πάντα ήθελα να κάνω. Νιώθω ότι έχεις περισσότερη ελευθερία και επιπλέον βρίσκω εξαιρετικά συναρπαστικό να μπορείς να διδάσκεις, να μοιράζεσαι τις γνώσεις σου, αλλά και να συνομιλείς με νέους, να συμβάλεις στο να εξελιχθούν νεότεροι σου και να διαπρέψουν. Το μετέπειτα, δεν μπορούσα να το γνωρίζω τότε. Πολλή δουλειά και μια αλληλουχία γεγονότων μάς έφεραν εδώ. Το 2013 ήμουν στις Βρυξέλλες. Ο Κασουλίδης μού ζήτησε να έρθω μαζί του. Τον Νίκο Αναστασιάδη, δεν τον γνώριζα καλά. Με ζήτησε αργότερα, τον Σεπτέμβρη, να πάω στο διπλωματικό του γραφείο. Με γνώρισε μέσω της δουλειάς. Στο μεσοδιάστημα είχε ναυαγήσει το ενδεχόμενο να πήγαινα διευθυντής του γραφείου του Αβέρωφ Νεοφύτου και εκπρόσωπος Τύπου του κόμματος, κι αυτό επειδή δεν ήθελα τότε να αφήσω τη διπλωματική υπηρεσία, όπως θα έπρεπε να κάνω σύμφωνα με γνωμάτευση του Γενικού Εισαγγελέα. Έκρινα ότι ήταν ακόμα νωρίς. Είχα ακόμη πολλά να πάρω αλλά και να δώσω. Ο Αβέρωφ άσκησε «βέτο» για το διπλωματικό γραφείο του προέδρου και τον έπεισε τελικά ο Μακάριος Δρουσιώτης να πει ναι. Στη συνέχεια, όταν ο Στυλιανίδης θα πήγαινε για Επίτροπος, εφόσον δεν ενδιαφερόταν τελικά ο Κασουλίδης, κάτι που βεβαίως δεν θα μπορούσα να είχα προβλέψει, ο Αναστασιάδης του είπε, να πας, αλλά βρες μου κυβερνητικό εκπρόσωπο. Ο Χρήστος ήρθε σε μένα. Καταφύγαμε πάλι στον Γενικό Εισαγγελέα, που άναψε το πράσινο φως, διότι δεν έβλεπε σύγκρουση ιδιοτήτων. Κι έτσι παρέμεινα Διευθυντής Διπλωματικού Γραφείου και εκτελών χρέη Κυβερνητικού Εκπροσώπου…
«Στη συγκεκριμένη θέση που είμαι, βρέθηκα εντελώς τυχαία, δεν έγινε βάσει κάποιου σχεδίου», είχατε πει το 2016. Σ’ αυτήν που βρίσκεστε σήμερα;
Όταν επανεκλέγηκε ο Αναστασιάδης, τη Δευτέρα το πρωί με φώναξε στο γραφείο του και μου είπε, «ένας από του λόγους που κερδίσαμε τις εκλογές ήσουν κι εσύ και θέλω να γίνεις Υπουργός Εξωτερικών». Δεν είχα ζητήσει ποτέ κάτι τέτοιο από τον Πρόεδρο. Με εξέπληξε εκείνο το πρωί η πρότασή του, διότι στο μυαλό μου είχα άλλον γι’ αυτή τη θέση. Ήταν επιλογή του Προέδρου και μεγάλη τιμή και πρόκληση για μένα να γίνω Υπουργός Εξωτερικών.
Και διεκδικητής της προεδρίας της Δημοκρατίας; «Αν κάνεις σχεδιασμούς -πράγμα που είναι απολύτως ανθρώπινο, όπως και η φιλοδοξία- υπάρχει ο κίνδυνος να εγκλωβιστείς σε κάτι και στο τέλος θα αποτύχεις», είχατε πει παλαιότερα. Μου είναι ωστόσο δύσκολο να φανταστώ την πορεία σας άνευ πλάνου και σχεδίου…
Εκείνο που εννοούσα με την πιο πάνω φράση είναι πως αν κάνεις σχέδια για κάτι άλλο και μένεις προσκολλημένος σε αυτά, αυτό σε εμποδίζει από το να κάνεις καλά τη δουλειά σου, να φέρεις εις πέρας την αποστολή σου, με αποτέλεσμα να κάνεις λάθη και αυτό να σε επηρεάσει τελικά δυσμενώς. Δεν βοηθά. Είχα τα σοβαρά καθήκοντα του Υπουργού Εξωτερικών. Σε αυτά θα έπρεπε και ήμουν προσηλωμένος.
«Θεωρώ πως πριν κάνω κάποια κριτική, θα πρέπει να έχω κάνει την αυτοκριτική μου», είχατε πει. Την κάνετε;
Φυσικά και κάνω αυτοκριτική. Αυστηρή κιόλας. Και είμαι πολύ ενοχικός, ξέρετε…
Ενοχικός;
Ναι, είμαι. Ίσως επειδή είμαι πολύ αυστηρός με τον εαυτό μου και πολύ απαιτητικός, γι αυτό και συνεχώς διερωτώμαι αν έπραξα το σωστό.
Από την διακυβέρνηση Νίκου Αναστασιάδη σας βαραίνει κάτι;
Προσωπικά και στο χαρτοφυλάκιο μου είμαι πολύ ικανοποιημένος με όλα όσα κάναμε.. Γενικά ως προς τη διακυβέρνηση του Νίκου Αναστασιάδη, λαμβάνοντας υπόψη το πώς ξεκίνησε το 2013, και με εξαίρεση το ζήτημα των διαβατηρίων που έγιναν λάθη, υπήρξε επιτυχής.
Επιμένετε να θεωρείτε ότι δεν ήταν μια διεφθαρμένη διακυβέρνηση;
Επιμένω στο ότι αναμφισβήτητα έγιναν λάθη, δεν το συζητώ αυτό. Αν δεν υπήρχαν αυτά τα λάθη, η εικόνα της κυβέρνησης θα είχε μόνο θετικό πρόσημο. Σκεφτείτε μόνο, πώς είχαν τα πράγματα το 2013 σ’ ό,τι αφορά στην οικονομία και πώς έχουν τώρα. Αυτό εννοώ.
Τον Ιούνιο του 2020 ο πρόεδρος του ΔΗΚΟ είχε πει ότι ο στόχος του κόμματός του είναι να φέρει την αλλαγή το 2023. Να αλλάξουν ποιοι ακριβώς;
Εγώ μιλώ για ανανέωση ιδεών και διαδικασιών, για ανανέωση προσεγγίσεων και νοοτροπιών. Εγώ δεν εξιδανικεύω το σύνθημα της αλλαγής και το λέω και σε όσους το χρησιμοποιούν. Πιστεύω πως πρέπει να κτίζεις πάνω στα θετικά και να τολμάς να διορθώνεις τα αρνητικά. Το κράτος πρέπει να έχει συνέχεια. Δεν γίνεται να έχεις «νέο μοντέλο Οικονομίας» κάθε φορά που αλλάζει η κυβέρνηση, δεν γίνεται να έχεις «νέο μοντέλο Παιδείας» κάθε φορά που αλλάζει η κυβέρνηση. Σε όλες τις χώρες, αυτό γίνεται: Κτίζεις στα θετικά, διορθώνεις τα αρνητικά. Για να ξεπεράσουμε, άλλωστε, τις δύσκολες καταστάσεις στην Οικονομία, που είναι έργο αυτής της κυβέρνησης, ο Νικόλας Παπαδόπουλος και το ΔΗΚΟ διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο. Αυτό που μου λέει ο κόσμος είναι ότι υπάρχουν διαχρονικά πολλά αρνητικά που δεν διορθώνονται ακριβώς για να διαιωνίζονται οι πελατειακές σχέσεις. Αυτό πρέπει να αλλάξει.
Το κοστούμι που σας είχε στείλει ο Αβέρωφ Νεοφύτου, όταν αναλάβατε υπουργός των εξωτερικών, το έχετε ακόμη;
Όχι, δεν το έχω πλέον. Πάλιωσε.
Το είχατε φορέσει τότε;
Ναι, φυσικά το είχα φορέσει.
Αν είχατε τη δυνατότητα ή την ευκαιρία, θα χρησιμοποιούσατε τον Αβέρωφ Νεοφύτου στην κυβέρνησή σας;
Τι εννοείτε; Ως υπουργό; Θεωρώ ότι θα ήταν προσβλητικό και για τον Αβέρωφ Νεοφύτου αν έλεγα κάτι τέτοιο, αν μου περνούσε καν από το μυαλό.
Πείτε μου τότε κάτι άλλο: Απωθημένα στη ζωή σας έχετε;
Όλοι μας, αν ξαναξεκινούσαμε τη ζωή μας, κάποια πράγματα σίγουρα θα τα κάναμε διαφορετικά. Αλλά όχι, δεν έχω απωθημένα, με την έννοια της καταπιεσμένης επιθυμίας.
Ανασφάλειες, φοβίες έχετε;
Όλοι μας έχουμε. Οι δικές μου φοβίες αφορούν κυρίως θέματα υγείας, όχι τόσο για μένα, όσο για την οικογένεια μου.
Επιρρεπής σε κάτι είστε;
Όχι. Δεν είμαι.
Καταχρήσεις στη ζωή σας, είχατε;
Πέρα από την κακή συνήθεια του καπνίσματος, αν μπορεί να θεωρηθεί κατάχρηση, όχι.
Ναρκωτικά; Έστω από περιέργεια, όπως είχε πει ας πούμε κάποτε ο Μπιλ Κλίντον, ένα τσιγάρο, να δείτε τι βλέπουν αυτοί που καπνίζουν…
Όχι. Και δεν θα είχα πρόβλημα να το πω. Είμαι πολύ της ισορροπίας, όπως σας είπα και του μέτρου. Σε αποτρέπει από το να κάνεις εξτρίμ πράγματα, χωρίς να σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι όλα τα εξτρίμ είναι αρνητικά. Αλλά είναι θέμα ιδιοσυγκρασίας και χαρακτήρα. Αυτός είμαι.
Όταν είστε μόνος, τι σκέφτεστε;
Εξαρτάται τη στιγμή και το τι προηγήθηκε. Το τελευταίο διάστημα ως αποτέλεσμα του συνεχούς διαλόγου και των συζητήσεων με τον κόσμο σκέφτομαι πολύ, την ανάγκη μέσα από τις πολιτικές που θα υλοποιήσουμε να υπάρξουν αμέσως απτά αποτελέσματα για την κοινωνία.
Σας αγχώνει αυτό;
Φυσικά. Είναι μεγάλη η ευθύνη. Γι’ αυτό, πρώτον, όταν μιλώ με τον κόσμο είμαι ρεαλιστής και, δεύτερον, όταν είμαι μόνος καταρτίζω έναν κατάλογο προτεραιοτήτων, πάντα στη βάση των συζητήσεών μου με την κοινωνία ούτως ώστε, εάν καθίσω σ’ εκείνη την καρέκλα, να δουλέψω από την πρώτη μέρα σε πολύ συγκεκριμένα ζητήματα για να ανταποκριθώ στις προσδοκίες του κόσμου και να τις νιώσει στην καθημερινότητά του. Να μετατρέψω, δηλαδή, την ευθύνη σε πράξη.
Πώς κλείνει συνήθως η μέρα σας;
Προσπαθώ να διαβάζω λίγο πριν κοιμηθώ, για να αφεθεί κάπου αλλού το μυαλό μου.
Και όταν κοιτιέστε στον καθρέφτη τι λέτε στον εαυτό σας; «Καλά τα καταφέραμε μέχρι τώρα, Νίκο»;
Όχι, δεν το λέω αυτό. Όταν βλέπω τον εαυτό μου στον καθρέφτη, λέω δόξα τω Θεώ είμαστε καλά, και το μόνο που σκέφτομαι είναι τι έχω στη διάρκεια της μέρας μπροστά μου, για να ανταπεξέλθω με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Διότι βλέπω τον εαυτό μου στον καθρέφτη, μόνο το πρωί.
