Ρεαλιστής, φιλελεύθερος, διανοούμενος, άνθρωπος της σύνθεσης και της ανάλυσης, και, πάνω απ’ όλα, ο βασιλιάς του cool. Η πολιτική αποτίμηση της θητείας του προέδρου των ΗΠΑ Βarack Obama, ανήκει στους αναλυτές. Ο κόσμος, όμως, τον λάτρεψε σαν rock star.
Της Κάλλιας Καστάνη
Το 2008, όταν ο γερουσιαστής Barack Obama ξεκινούσε τον μακρύ του δρόμο για τον Λευκό Οίκο, το παρατσούκλι του ήταν «the rock star professor» – o «καθηγητής ροκ σταρ». Το περιοδικό Τime είχε χρησιμοποιήσει τον όρο σε ένα ενθουσιώδες αφιέρωμά του στον άνθρωπο, που έκανε την Αμερικανούς να κρέμονται, γοητευμένοι, από τα χείλια του, ακριβώς όπως οι «ορδές των φοιτητών» που ξεχείλιζαν τα αμφιθέατρα, την εποχή δίδασκε στο Harvard.
Η αντι-Obama εκστρατεία, που είχε στηθεί από το στρατηγείο του McCain, πόνταρε τα ρέστα της, σε αυτό το «χαρτί», παιγμένο από την ανάποδη όμως: διαφημίσεις με το πρόσωπο του Βarack Obama, να μπερδεύεται με κείνο της Britney Spears και της Paris Hilton, κάτω από την υπαινικτική λεζάντα: «Είναι ο/η μεγαλύτερη celebrity του κόσμου». To μήνυμα ήταν σαφές: η ευτελής διασημότητα, δεν μπορούσε να είναι υλικό μιας στιβαρής ηγεσίας – όχι στην Αμερική των Lincoln, των Roosevelt, των Kennedy. Αυτός ο «τύπος» -Λευκός; Μαύρος; Αφροαμερικανός, αλλά όχι σαν τους προέδρους που μπορείς να βάλεις πάνω σε ένα χαρτονόμισμα;- παραήταν cool για τον «ρόλο».
Οκτώ χρόνια αργότερα ο Βarack Obama, δεν είναι πια ένας χαρισματικός, πολλά υποσχόμενος πολιτικός. Αποδείχτηκε, όμως, ένας ηγέτης με χάρισμα – μερικές φορές, ένα απλό ανακάτεμα των λέξεων κάνει όλη τη διαφορά.
ΕNAΣ ΚΟΣΜΟΠΟΛΙΤΗΣ ΣΤΟΝ ΛΕΥΚΟ ΟΙΚΟ
Οι αναλυτές λένε πως ο Barack Obama «οφείλει» τη «λευκή», ποτισμένη με δυτικές αξίες, σκέψη του στη λευκή, ανεκτική, ανεξάρτητη, μητέρα του, την «κυρίαρχη μορφή στα χρόνια της ανάπτυξής μου», όπως ομολογεί και ο ίδιος. H μητέρα του Αφροαμερικανού προέδρου, η Ann Dunham, μια ανήσυχη Αμερικανίδα ανθρωπολόγος, με καταγωγή από το Κάνσας, γνωρίστηκε με τον Κενυάτη πατέρα του, στο East-West Center, του Πανεπιστημίου της Χαβάης – για την ακρίβεια, ο Barack Obama senior ήταν ο πρώτος Αφρικανός φοιτητής, που σπούδαζε με υποτροφία σε χαβανέζικο πανεπιστήμιο. Ο μικρός Barack γεννήθηκε στη Χονολουλού, στις 4 Αυγούστου 1961. Όταν ήταν τριών ετών, ο πατέρας του έφυγε για σπουδές στο Χάρβαρντ και μετά επέστρεψε στην Κένυα όπου εργάστηκε ως αξιωματούχος της κυβέρνησης, πριν σκοτωθεί σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Στην ουσία είδε τον γιο του μόνο άλλη μια φορά, σε μια επίσκεψη στη Χαβάη, όταν ο Barack είχε κλείσει τα 10. Kι εκείνος μεγάλωσε, σέρνοντας πίσω του ένα βαθύ, ανίατο αίσθημα εγκατάλειψης.
Ωστόσο, η Αnn, μια τολμηρή, δυναμική φεμινίστρια -σίγουρα, αρκετά θαρραλέα για να σχετιστεί με έναν έγχρωμο στην Αμερική των 60’s, να γεννήσει ένα παιδί στα 18 της και να αναλάβει μόνη της την ανατροφή του- μεγάλωνε τον γιο της για να γίνει κάτι μεταξύ «Albert Einstein, Mahatma Gandhi και Harry Belafonte». Mε μουσικές της Mahalia Jackson και -αντί για παραμύθια- ηχογραφήσεις από τους λόγους του Martin Luther King Jr. Δεν έπαυε ποτέ να του επαναλαμβάνει πως ήταν «τόσο έξυπνος που θα μπορούσε να γίνει πρόεδρος των ΗΠΑ», αν το ήθελε (Δυστυχώς, πέθανε το 1995, από καρκίνο και δεν πρόλαβε να δει την προφητεία της να επαληθεύεται…).
Αλλά το 1966 -πριν o Barack κλείσει τα 6- η Ann ξαναπαντρεύτηκε με τον Lolo Soetoro, έναν φοιτητή γεωγραφίας από την Ινδονησία και η οικογένεια μετακόμισε στην Τζακάρτα. Ο Barry -όπως ήταν, τότε, το χαϊδευτικό του, μεγάλωσε σε ένα πολυεθνικό και πολυφυλετικό περιβάλλον, σαν Αμερικανός, με ρίζες αφρικάνικες, μαύρος, λευκός, Ασιάτης, κοσμοπολίτης- στα 10 του, επέστρεψε στη Χαβάη, στο σπίτι του παππού και της γιαγιάς. Κι εκεί, πάλι, ήταν ένα έγχρωμο αγόρι, που μεγάλωνε σε μια κοινωνία λευκών και έγχρωμων (αλλά όχι Αφρικανών), από ένα ζευγάρι λευκών, μεσοαστών Αμερικανών. Σ’ αυτές, τις αντιθέσεις -επισημαίνουν οι αναλυτές- εδράζεται το ανεκτικό, συναινετικό πνεύμα του 44ου Αμερικανού προέδρου, που επιδιώκει πάντα να «συνθέτει απόψεις»: όντας ο ίδιος ένας πολίτης του κόσμου, ένιωθε πάντα να ανήκει παντού. Ή πουθενά. Στην εφηβεία του, όταν φοιτούσε, στο ακριβό, ιδιωτικό σχολείο του Punahou, ήταν ο ένας μεταξύ τριών μαύρων μαθητών, o μοναδικός έγχρωμος στο ασπρόμαυρο φωτογραφικό άλμπουμ της ομάδας μπάσκετ του σχολείου. «Κοιταζόμουν στον καθρέφτη και αναρωτιόμουν τι συμβαίνει με μένα». Ήταν ανήσυχα, άγρια χρόνια, μια εφηβεία που -θα εξομολογείτο αργότερα- «φλέρταρε» με τα όριά του. Με χρήση μαριχουάνας, κοκαΐνης και αλκοόλ. Ευτυχώς, επέζησε.
Το 1981, βρέθηκε στη Νέα Υόρκη, να σπουδάζει Πολιτικές Επιστήμες, με ειδίκευση στις διεθνείς σχέσεις, στο Columbia University. Μετά την αποφοίτησή του, το 1983, εργάστηκε για δύο χρόνια στον τομέα των διεθνών σχέσεων (BIC – Business International Corporation και NYPIRG New York Public Interest Research Group) πριν μετακομίσει στο Σικάγο το 1985, για να εργαστεί σε μια μη κερδοσκοπική επιχείρηση, βοηθώντας τις μικρές ενορίες να οργανώσουν προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης των απολυμένων από εργοστάσια στις φτωχογειτονιές. Έμεινε εκεί τρία χρόνια. Όταν πίστεψε πως είχε δει αρκετά, έφυγε για να σπουδάσει στη Νομική Σχολή του Harvard. Το 1990 έγινε ο πρώτος Αφροαμερικανός πρόεδρος της νομικής επιθεώρησης «Harvard Law Review» και το ‘91 πήρε πτυχίο μετ’ επαίνων. Θα μπορούσε να κάνει οτιδήποτε, να δουλέψει οπουδήποτε. Αλλά εκείνος επέστρεψε στο Σικάγο, συνεργάστηκε με μια μικρομεσαία φίρμα με ειδίκευση σε θέματα δικαιωμάτων των πολιτών και δίδαξε δίκαιο στο University of Chicago Law School. Έγινε «the professor-rock star».
Το επόμενο βήμα του, ήταν μια υποψηφιότητα για το Σώμα της Γερουσίας του Illinois, το 1996. Εξελέγη και έβαλε πλώρη για την Γερουσία των ΗΠΑ. Στις προκριματικές για το χρίσμα των Δημοκρατικών πήρε 52%, υπερφαλαγγίζοντας έξι ισχυρούς αντιπάλους, και στις εκλογές της 2ας Νοεμβρίου 2004 «σάρωσε», κερδίζοντας με 70% τον Ρεπουμπλικανό υποψήφιο. Το επόμενο κάστρο, ήταν η προεδρία των ΗΠΑ. Εξελέγη στις 4 Νοεμβρίου 2008 (και επανεξελέγη για δεύτερη θητεία, στις εκλογές της 6ης Νοεμβρίου 2012), γράφοντας Ιστορία: έγινε ο πρώτος Αφροαμερικανός, που πέρασε το κατώφλι του -τι ειρωνεία!- Λευκού Οίκου…
Ο «ΜΑΥΡΟΣ» KENNEDY
Τα γερμανικά έντυπα, που ολοφάνερα, τρέφουν μια συμπάθεια στον Obama, αναφέρονται πολύ συχνά σ’ αυτόν, με το παρατσούκλι «Ο μαύρος Kennedy» – ένας χαρακτηρισμός που φαίνεται να βρίσκει σύμφωνους και τους ειδικούς της επικοινωνίας. Ο Obama, λένε, φαίνεται πως έχει κάτι από την άπιαστη, υπνωτιστική γοητεία του JFK, έναν αέρα, που δεν έχει να κάνει μόνο με το πώς στέκεται ή ντύνεται (ναι, είναι sexy!) ή γελάει, πάντα χαλαρά, με μια απροσποίητη φυσικότητα.
Επίσης, θεωρείται χαρισματικός ρήτορας – σχεδόν εξίσου καλός, με τον JFK ή με τον Franklin Roosevelt. Καταφέρνει και χρησιμοποιεί, εξίσου καλά τη φωνή, τον ρυθμό της ομιλίας, τις παύσεις της, τη λεκτική και την εξωλεκτική επικοινωνία (κινήσεις χεριών, στάση σώματος κλπ.), ώστε να ζωγραφίζει ζωηρές εικόνες και να «συνδέεται» με το κοινό στο οποίο απευθύνεται. Ο λόγος του -απλός, κατανοητός, άμεσος, απαλλαγμένος από πολύπλοκα ρητορικά σχήματα- εστιάζει πάντα σε λύσεις, σε απαντήσεις, σε κοινές ανθρώπινες αξίες, στην ελπίδα και τη θετικότητα.
Kαι βέβαια, όλοι -ακόμα και όσοι διαφωνούν με την πολιτική του- ομονοούν πως υπήρξε ο «μαύρος πρίγκιπας» του Κάμελοτ: ψηλός, καλοντυμένος, αθλητικός, ικανός γκολφέρ και μπασκετμπολίστας. Σύζυγος, μιας κομψής μαύρης Jackie (σ.σ. αν και η σύγκριση, προφανώς αδικεί τη Michelle) που δημιούργησε το δικό της stylish effect, όντας παράλληλα δυναμική πρώτη κυρία, μητέρα δυο κοριτσιών και ένας ισχυρός «ηθικός πόλος» αναφοράς και στις δύο θητείες του Obama. Ιδανικός καλεσμένος στα σατιρικά talk shows και στα late night shows, στον Seinfeld, τον Jimmy Fallon, το Saturday Night Live, το Βetween Two Ferns – πιθανόν και ο μόνος που μπορούσε να κάτσει απέναντι από τον Zack Galifianakis και να «πλασάρει» ένα ανέκδοτο με το ήρεμο timing επαγγελματία κωμικού. Ο ιδανικός πρόεδρος μιας γενιάς «δικτυωμένων» millenials που μάθαιναν για το ObamaCare, το φιλόδοξο πρόγραμμα υγείας του απερχόμενου προέδρου, από τα σατιρικά βιντεάκια του στο Buzzfeed…
Υπήρξε celebrity; Φυσικά. Όμως, η παρουσία του στην Αθήνα απέδειξε παράλληλα πως είναι, επίσης, ένας πολιτικός ρεαλιστής, με ανθρώπινο πρόσωπο αλλά και ένας διανοούμενος με αναζητήσεις εντυπωσιακές. Η πίστη του στο δυτικό μοντέλο της ελεύθερης οικονομίας και της φιλελεύθερης δημοκρατίας, στην ώσμωση τεχνολογίας και προόδου, στην εκπαίδευση, στην ύπαρξη ευκαιριών για όλους είναι βαθιά. Και συμπυκνώθηκε στη φράση: «Το πιο σημαντικό αξίωμα σε μια χώρα δεν είναι αυτό του προέδρου ή του πρωθυπουργού. Ο σημαντικότερος τίτλος είναι αυτός του “πολίτη”». Ο Obama φεύγει, αλλά η κληρονομιά του θα μείνει.
