Τα πνευματικά δικαιώματα του έργου του αείμνηστου Γρηγόρη Μπιθικώτση διχάζουν μέχρι και σήμερα, δεκατρία χρόνια μετά από τον θάνατό του, την οικογένειά του. Πιο πρόσφατο επεισόδιο στη διαμάχη μεταξύ των κληρονόμων είναι το εξώδικο του γιου του Γρηγόρη κατά της κόρης του Άννας. Η ανοιχτή πληγή μεταξύ των επιγόνων του εμβληματικού ερμηνευτή και δημιουργού αντί να επουλώνεται φαίνεται ότι χρόνο με τον χρόνο βαθαίνει. Ίσως μη αναστρέψιμα πια.
ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΙΚΟ ΣΕΡΕΜΕΤΑΚΗ
Τι κι αν φέτος συμπληρώνονται δεκατρία χρόνια από τον θάνατο του Γρηγόρη Μπιθικώτση. Τι κι αν ο εμβληματικός λαϊκός ερμηνευτής και δημιουργός άφησε πίσω του εκτός από πλούσιο έργο και μια σαφή διαθήκη για την τύχη του. Τα παιδιά του, Άννα και Γρηγόρης, βρίσκονται σε μια ανηλεή κόντρα, η οποία διόλου δεν απαλύνεται και δεν ξεφτίζει στο πέρασμα των χρόνων. Ίσα-ίσα που τις τελευταίες ημέρες φαίνεται ότι πυροδοτείται εκ νέου. Μπορεί ο Σερ του ελληνικού τραγουδιού να έγραψε σχεδόν προφητικά στη διαθήκη του πως δεν θέλει οι απόγονοί του να μαλώνουν πάνω από την υλική και την άυλη περιουσία του όταν ο ίδιος εγκαταλείψει τα εγκόσμια, όμως, η επιθυμία του ούτε εκπληρώνεται ούτε διαφαίνεται ότι θα ευοδωθεί στο εγγύς τουλάχιστον μέλλον.
Την εβδομάδα που μας πέρασε ο γιος του αείμνηστου δημιουργού Γρηγόρης, τον οποίο απέκτησε από τον δεύτερο γάμο του με τη Μεταξία Μπιθικώτση, απέστειλε εξώδικο στην ετεροθαλή αδελφή του Άννα, κόρη του Σερ από τον πρώτο γάμο του με τη Θεόκλεια. Αιτιολογία γι’ αυτή την κίνησή του είναι το γεγονός ότι, όπως ο Μπιθικώτσης ο νεότερος υποστηρίζει, η αδελφή του χρησιμοποιεί τα τραγούδια του πατέρα τους, δίχως την άδειά του. Από την πλευρά της η Άννα Μπιθικώτση σπεύδει να απαντήσει ότι δεν κάνει τίποτα περισσότερο από το να παρουσιάζει στο κοινό βιβλία που έχει συγγράψει σχετικά με τη ζωή και το έργο του πατέρα της. Πάντως, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης επιμένει ότι ο λόγος που απέστειλε την εξώδικη δήλωση προς την αδελφή του δεν είναι για να τη βλάψει ή να της κάνει κακό. Σε επικοινωνία που είχαμε μαζί του εξήγησε: «Δεν θέλω να κάνω κακό στην αδερφή μου. Επειδή άκουσα και διάβασα σε πολλά μέσα μαζικής ενημέρωσης ότι η αιτία που εστάλη το εξώδικο προς την Άννα ήταν οι συναυλίες που είχε προγραμματίσει με τίτλο ”Ο Ρεμπέτης και ο ΣΕΡ”, ένα αφιέρωμα στον Μάρκο Βαμβακάρη και τον πατέρα μου, πρέπει να σας ενημερώσω ότι οι συγκεκριμένες παραστάσεις έχουν οριστικά διακοπεί από τις 6 Ιουλίου, δηλαδή μία εβδομάδα πριν από το εξώδικο. Τα αίτια, λοιπόν, που με οδήγησαν σε αυτήν μου την απόφαση είναι η εν γένει στάση της αδερφής μου Άννας όλα αυτά τα χρόνια και οι παραστάσεις, συναυλίες και αφιερώματα που διοργάνωνε προβάλλοντας το έργο του αείμνηστου πατέρα μου, χωρίς την προφορική ή γραπτή άδεια μου, αλλά και της μητέρας μου Μεταξίας. Όχι μόνο οι εν λόγω παραστάσεις».
Η κόντρα μεταξύ των αδελφών δεν είναι μία καινούρια ιστορία. Λίγους μόλις μήνες μετά τον θάνατο του Μπιθικώτση, τον Απρίλιο του 2005, η μεγαλύτερη κόρη του Αναστασία -και αυτή από τον πρώτο γάμο του- προσέφυγε στη δικαιοσύνη, προσβάλλοντας τη διαθήκη του πατέρα της. Σύμφωνα με την επιθυμία του δημιουργού και ερμηνευτή, μετά τον θάνατό του τα πνευματικά δικαιώματα του έργου θα περιέρχονταν αποκλειστικά στη δεύτερη σύζυγό του και στον γιο του Γρηγόρη, τον οποίο ο ίδιος θεωρούσε φυσική και καλλιτεχνική συνέχειά του. Με την προσφυγή της η Αναστασία Μπιθικώτση ζητούσε ουσιαστικά μερίδιο στα πνευματικά δικαιώματα του πατέρα της, επικαλούμενη ασάφεια στη διαθήκη, και ισχυριζόμενη ότι στην πραγματικότητα ο εκλιπών επιθυμούσε και τα τρία παιδιά του να έχουν ισόποσο μερίδιο στην πνευματική περιουσία του. Το 2011 το Μονομελές Πρωτοδικείο της Αθήνας απεφάνθη ότι η διαθήκη του Μπιθικώτση δεν επιδεχόταν πολλαπλών ερμηνειών, απορρίπτοντας ουσιαστικά την προσφυγή της κόρης του. Βαρύνουσα σημασία για τη δικαστική απόφαση φαίνεται ότι είχε τότε η κατάθεση ενός μάρτυρα-κλειδί, ο οποίος ήταν παρών και στη σύνταξη της διαθήκης του αείμνηστου δημιουργού. Σε εκείνον, μάλιστα, αποδίδεται η φράση του Μπιθικώτση ότι δεν θέλει τα παιδιά του να μαλώνουν μετά τον θάνατό του, αλλά και το γεγονός ότι ήταν ήσυχος, αφού είχε την ισχυρή πεποίθηση ότι είχε μοιράσει ακριβοδίκαια τα υπάρχοντά του στις δύο κόρες και τον γιο του.
Επτά χρόνια μετά το δικαστήριο που δικαίωσε την πλευρά του Γρηγόρη Μπιθικώτση του νεότερου και της μητέρας του Μεταξίας ως νόμιμων δικαιούχων των πνευματικών δικαιωμάτων του σπουδαίου ερμηνευτή και δημιουργού, η διαμάχη δεν έχει καταλαγιάσει. Η Άννα Μπιθικώτση απαντά, μάλιστα, στο πρόσφατο εξώδικο του αδελφού της, μέσω επιστολής που απέστειλε στο Πρώτο ΘΕΜΑ, στην οποία υποστηρίζει ότι εκείνο που η ίδια κάνει είναι να παρουσιάζει στο κοινό τα δικά της πνευματικά έργα, τα βιβλία της δηλαδή, αλλά και ότι ως γνήσιο τέκνο του Μπιθικώτση έχει κάθε δικαίωμα στην πολιτιστική ταυτότητα και κληρονομιά του. Συγκεκριμένα, στην επιστολή της η κυρία Μπιθικώτση αναφέρει: «Έλαβα γνώση του περιεχόμενου των δηλώσεων του αδερφού μου που έχουν δημοσιευτεί σε διάφορα sites. Σχετικά με την υποτιθέμενη προσβολή του πνευματικού έργου του πατέρα μου από εμένα, καθώς και την παράλειψη μου να λάβω τη σχετική άδεια από τους νόμιμους δικαιούχους του έργου του αειμνήστου πατέρα μου. Θα ήθελα να δηλώσω, όπως άλλωστε έχω δηλώσει και στο παρελθόν προφορικά και γραπτά ότι εγώ ήδη από το έτος 2001, παρουσιάζω απροσκόπτως στο κοινό ακριβή αποσπάσματα από τα δυο βιβλία μου με τίτλο: «ΑΝΤΙ ΣΙΩΠΗΣ» και «ΑΠΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΟΥ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΜΠΙΘΙΚΩΤΣΗΣ 1922 – 2005», που αναφέρονται στον αείμνηστο πατέρα μου Γρηγόριο Μπιθικώτση ως άνθρωπο, καλλιτέχνη και δημιουργό, του οποίου ως γνωστόν το έργο του σημάδεψε την ιστορία αυτού του τόπου. Οι παρουσιάσεις τους έχουν τύχει πλήρους αποδοχής από το κοινό και τους καλλιτέχνες μέχρι και σήμερα. Σας γνωστοποιώ ανάλογη επιστολή μου την οποία είχα κοινοποιήσει προς κάθε μέσο δυο χρόνια πριν: Περιήλθε σε γνώση μου επιστολή του Γρηγορίου και της Μεταξίας Μπιθικώτση, με την οποία προσπαθούν να απαγορεύσουν σε κάθε τρίτο να πραγματοποιούν οποιαδήποτε εκδήλωση, με θέμα το έργο και τη ζωή του Γρηγόριου Μπιθικώτση. Φαντάζομαι ότι στους τρίτους δεν περιλαμβάνεται και το όνομά μου. Εάν δεν το λένε, αλλά παρ’ ελπίδα το εννοούν, θα πρέπει να πληροφορήσω ότι είμαι γνήσιο τέκνο του πατέρα μου, Γρηγορίου Μπιθικώτση και ως τέτοιο συμμετέχω, ως εκ του νόμου δικαιούχος μαζί με τα άλλα παιδιά του στην πολιτιστική του ταυτότητα και κληρονομιά, αλλά και στην ιστορία του γενικότερα, στοιχεία τα οποία είναι πάνω και πέραν από τα καλλιτεχνικά δικαιώματα, στα οποία και τους έχει περιορίσει ως περιουσιακό στοιχείο, στο συνθετικό του έργο και μόνο.
Συνεπώς, μαζί με το δικό μου πνευματικό έργο μπορεί να συμπλέει σε κάθε εκδήλωση (πολιτιστική, καλλιτεχνική, κλπ.) αρμονικά και η ζωή και το πολιτιστικό έργο του πατέρα μου και ουδείς μπορεί να παρεμποδίσει τέτοιες εκδηλώσεις με οποιοδήποτε τρόπο. Είναι αυτονόητο ότι σε μια ευνομούμενη πολιτεία, η οποία οφείλει να προάγει τον πολιτισμό, ενέργειες περιορισμού ή/και αποκλεισμού της πνευματικής δραστηριότητας των δημιουργών και καλλιτεχνών, από όπου και αν προέρχεται, είναι αντίθετη με την πνευματική κληρονομιά της χώρας και προσκρούει στις παραδόσεις της και στις αρχές του δικαίου».
Ο Σερ είχε επιλέξει πριν φύγει από τη ζωή να διαχειρίζονται τα πνευματικά του δικαιώματα ως αποκλειστικοί και νόμιμοι δικαιούχοι η επί 32χρόνια σύζυγός του Μεταξία Μπιθικώτση και ο γιος του Γρηγόρης αποκλείοντας με αυτό τον τρόπο τις κόρες του Άννα και Αναστασία. «Με τον πατέρα μου ήμασταν πολύ δεμένοι και θέλω τα τελευταία λόγια του να γίνουν πράξη. Όλα αυτά τα χρόνια η αδερφή μου μας αγνοεί επιδεικτικά. Ποτέ δεν έχει ζητήσει γραπτή ή προφορική άδεια από εμένα ή τη μητέρα μου για να χρησιμοποιήσει το έργο του πατέρα μας. Αυτό που υποστηρίζει στην επιστολή της ότι παρουσιάζει στο κοινό τα βιβλία της δεν ισχύει. Πώς τα παρουσιάζει; Με τραγούδια και φωτογραφίες του πατέρα μας στο εξώφυλλο», λέει στο Πρώτο ΘΕΜΑ ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης και επεξηγεί: «Στη δημόσια διαθήκη του ο πατέρας μου έλεγε ότι θεωρώ τον γιο μου Γρηγόρη φυσικό μου διάδοχο και συνεχιστή της ιστορίας μου σε όλα τα καλλιτεχνικά δρώμενα. Όταν ο οποιοσδήποτε και όχι μόνο η αδερφή μου θέλει να κάνει παραστάσεις, εκδηλώσεις, συναυλίες χρησιμοποιώντας και προβάλλοντας το πνευματικό έργο του πατέρα μου, θα πρέπει να έχει τη σύμφωνη, είτε προφορική είτε γραπτή έγκριση τόσο της μητέρας μου όσο και τη δική μου». Τονίζει, ακόμα, ότι έχει δείξει ανοχή και υπομονή εδώ και πολλά χρόνια, ενώ υποστηρίζει ότι δεν θα ήθελε ως κατάληξη της διαμάχης να αντιμετωπίσει την αδελφή του σε κάποια δικαστική αίθουσα: «Ο πατέρας μου, με μεγάλωσε με έναν αξιακό κώδικα αρχών και ηθικής, που με οδηγούσε πάντοτε στη ζωή μου, να επιδιώκω το κοινό καλό. Να προσφέρω απλόχερα, χωρίς να διεκδικώ ανταμοιβή. Να ενώνω, και να μη χωρίζω, ούτε να διαιρώ. Να σέβομαι, να αγαπώ, να θυμάμαι, να τιμώ. Για όλους αυτούς τους λόγους, διαχειρίστηκα με διακριτικότητα, για μεγάλο χρονικό διάστημα, την ακατανόητη επιμονή της αδελφής μου, να μεταχειρίζεται το όνομα και τη μνήμη του πατέρα μας, με τρόπο και για σκοπούς που είναι βέβαιον ότι θα τον έβρισκαν πλήρως αντίθετο. Δεν είναι ωραίο τα αδέρφια να φτάνουν στα δικαστήρια. Αν μπορούσα και αυτή την ύστατη στιγμή να έρθω σε συνεννόηση με την αδερφή μου, τότε δεν θα χρειαζόταν να προσφύγω στη Δικαιοσύνη».
Η Άννα Μπιθικώτση από τη μεριά της απαντά ότι θα συνεχίσει να αποκρούει οποιαδήποτε προσπάθεια περιορισμού ή αποκλεισμού του έργου της, κάνοντας σαφές πως και εκείνη θα προσπαθήσει να προστατεύσει τον εαυτό της. «Έχοντας πλήρη επίγνωση της ιστορίας του ονόματος που κουβαλάω ως κληρονομιά, της προσφοράς μου στα πολιτιστικά δρώμενα της Ελλάδος και έχοντας σκοπό να συνεχίσω να παρουσιάζω απρόσκοπτα τα πνευματικά δημιουργήματα μου, δηλώνω προς κάθε Αρμόδια Αρχή και σε κάθε άλλο Πρόσωπο, γνωστό ή/και άγνωστο ότι θα υπερασπιστώ με κάθε νόμιμο τρόπο το δικαίωμα παρουσίασης της πνευματικής μου δημιουργίας σε οποιονδήποτε πολιτιστικό και καλλιτεχνικό χώρο στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, όπως έκανα απρόσκοπτα μέχρι σήμερα, θα αποκρούω δε οποιαδήποτε προσπάθεια περιορισμού ή/και αποκλεισμού, τόσο εμού, όσο και του έργου μου από τα καλλιτεχνικά δρώμενα της Ελλάδας. Κάθε ενέργεια ή και παράλειψη, ηθελημένη ή μη, που σκοπεύει να αγνοηθεί ή και να παραμερισθεί και τελικά να απαξιωθεί το έργο μου, προσκρούει στο ηθικό μου πλεονέκτημα, και είναι παράνομη, και ως τέτοια θα αντιμετωπίζεται προσεχώς».
