Ευαίσθητος, τρυφερός, σκοτεινός, απειλητικός δυσλειτουργικός, συναισθηματικά και πνευματικά ασταθής – ίσως έχουν δίκιο όσοι γκρινιάζουν πως είναι λάθος ο Joaquin Phoenix να παίρνει ένα βραβείο Oscar, επειδή απλώς «βγήκε εκεί έξω και έπαιξε τον εαυτό του». Ένα κουβάρι από ταλέντο και τραύματα.
AΠΟ ΤΗΝ ΚΑΛΛΙΑ ΚΑΣΤΑΝΗ
Το να παρακολουθείς τον Phoenix να μιλάει δημόσια, σε κοινό, σε κάνει πάντα να νιώθεις άβολα. Ακόμα κι όταν απλώς ανεβαίνει πάνω στη σκηνή για να παραλάβει ένα βραβείο (σ.σ. και φέτος, με το «Joker» τα σάρωσε όλα: Χρυσή Σφαίρα, Critic’s Choice Award, SAG, ΒAFTA, ως το γκραν φινάλε του, στα Oscar), έχει ένα ύφος αμήχανο και βασανισμένο, τρίβει το κεφάλι του, σαν να μην πιστεύει αυτό που του συμβαίνει και σαν να παρακαλάει τις λέξεις να κατέβουν. Μετά, κατά κανόνα, δίνει έναν σύντομο, άρρυθμο, λόγο, στον οποίο μπερδεύει ευχαριστίες και συγκίνηση, με κάποιο από τα «causes» που υποστηρίζει, το περιβάλλον, τον αγώνα κόντρα στην κλιματική αλλαγή, τα δικαιώματα των ζώων (σ.σ. είναι επίσημος εκπρόσωπος της PETA), τον βιγκανισμό, την καταπολέμηση του «συστημικού ρατσισμού» στη βιομηχανία του σινεμά, οτιδήποτε. Φέτος, μετά τα SAG, πέρασε τη νύχτα σε ένα σφαγείο γουρουνιών, στο πλαίσιο μιας ακτιβιστικής διαμαρτυρίας. Στην Αγγλία, όπου ταξίδεψε για τα BAFTA κρέμασε ένα πανό, από τη Γέφυρα του Λονδίνου με σύνθημα: «Η βιομηχανική κτηνοτροφία καταστρέφει τον πλανήτη». Στις Χρυσές Σφαίρες βημάτιζε νευρικά πάνω κάτω στο κόκκινο χαλί, με το Stella McCartney σμόκιν του, αφού ενημέρωσε τους ρεπόρτερ πως προτίθεται να φορέσει αυτό, το ίδιο κοστούμι σε όλα τα red carpet events κατά τη διάρκεια της «σεζόν των βραβείων» – μια σιωπηλή διαμαρτυρία κατά της extravagant βιομηχανίας της μόδας, που θεωρείται αδικαιολόγητα σπάταλη, φανταχτερή και ρυπογόνα. Και στα Οscars, έδωσε έναν συγκινητικό, βαθιά πολιτικό λόγο, για την ευκαιρία που του δόθηκε να χρησιμοποιεί τη φωνή του για όσους δεν έχουν. «Πιστεύω -είπε- πως είτε μιλάμε για την ανισότητα των δύο φύλων, τον ρατσισμό, για τα δικαιώματα της LGBT κοινότητας, για τα δικαιώματα των ιθαγενών ή τα δικαιώματα των ζώων, στην ουσία μιλάμε για τη μάχη ενάντια στην αδικία. Μιλάμε για τη μάχη ενάντια στην αντίληψη πως ένα έθνος, ένας λαός, μια φυλή, ένα φύλο, ένα είδος, έχει το δικαίωμα να κυριαρχεί, να χρησιμοποιεί και να ελέγχει κάποιο άλλο με ατιμωρησία».
Τα εννοεί όλα αυτά; Μάλλον. Αλλά πάλι, με τον Joaquin, ποτέ κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος. Αρκεί, να θυμηθεί κανείς το «συμβάν του mockumentary» κι εκείνη την παράξενη περίοδο, γύρω στο 2008 – τότε είχε κάνει μια αλλοπρόσαλλη εμφάνιση στο «Late Night Show» του David Letterman, όπου ανάμεσα σε άλλα που έκανε (σ.σ. έλεγε ασυναρτησίες, πετούσε τσίχλες, ξεχνούσε τα ονόματα των συμπρωταγωνιστών του), ανακοίνωσε πως προτίθεται να παρατήσει την υποκριτική για ακολουθήσει καριέρα στο χιπ χοπ. Και μετά, άφησε μούσια και μακριά μαλλιά και κυκλοφορούσε παντού φορώντας σκούρα μαύρα γυαλιά, κάνοντας τον κόσμο να αναρωτιέται αν πρόκειται για κάπου είδους φάρσα ή αν πράγματι είχε αρχίσει να τρελαίνεται. Δύο χρόνια αργότερα, αποκαλύφθηκε πως η αιτία όλης αυτής της αλλοπρόσαλλης συμπεριφοράς, ήταν κάποιος ρόλος ή μάλλον ένα «πειραματικό» υποκριτικό project, για χάρη του οποίου έπρεπε να «καταπιεί» τον ρόλο, ακομα και στις δημόσιες εμφανίσεις του – εκείνη την εποχή γύριζε μαζί με τον γαμπρό του, Casey Afleck, ένα σατιρικό ντοκιμαντέρ, το οποίο, υποτίθεται θα κατέγραφε τις αντιδράσεις του κόσμου, από τη στιγμή που θα ανακοίνωνε την πρόθεσή του να εγκαταλείψει το σινεμά. Το φιλμ «Ι’m still here» προβλήθηκε στο φεστιβάλ Βενετίας τον Σεπτέμβριο του 2010 – οι κριτικές ήταν κακές. Το κοινό αρνήθηκε να πάει να το δει. Κανείς δεν γέλασε.
Κάτι τέτοια συμβαίνουν συνέχεια με τον Joaquin Phoenix. Παράξενεςεμφανίσεις σε μικρά, αλλόκοτα indie films εναλλάσσονται με αυτές όπου διακρίνει κανείς ανάγλυφα τα σημάδια της υποκριτικής μεγαλοφυίας του, όπως π.χ. ο «Μονομάχος» (συγκλονιστικός Κόμμοδος!), το «Walk the Line», για το οποίο ήταν πάλι υποψήφιος για Όσκαρ, το «The Master» (για πολλούς, η καλύτερη στιγμή της καριέρας του), το «Υοu were never really here» που του έφερε ένα βραβείο στις Κάννες, ο ανατριχιαστικά τρυφερός του μονόλογος στο «Δικός της». Κανένα φιλμ, κανένας ρόλος του δεν θυμίζει κάτι προηγούμενο – ούτε καν τον ίδιο τον Joaquin. «Αυτόν τον άνθρωπο, όσες φορές και να τον δω, είναι διαφορετικός – μα πώς το κάνει;», έγραψε ένας fan του στο Twitter, μετά την εμφάνισή του στην εκπομπή του CBS «60 minutes». Ένας άλλος τον βρήκε «σαγηνευτικό, ακραίο και συνάμα απειλητικό». Και μια γυναίκα παρατήρησε την «ήσυχη, εύθραυστη αθωότητα» στα μάτια του. Λες και το παραμικρό, μπορεί να τον κάνει σκόνη…
ΜΙΑ ΑΠΙΘΑΝΗ, ΑΣΥΝΗΘΙΣΤΗ ΖΩΗ
Αν κάτι έχει ο Joaquin, αυτό σίγουρα δεν είναι ήσυχο – τον κοιτάς και ξέρεις σίγουρα πως κάτω από τα ρούχα του κρύβεται ένα γυμνό, ηλεκτροφόρο καλώδιο. Πόνος. Και τραύμα.
O Joaquin Rafael Phoenix γεννήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 1974 στο Σαν Χουάν του Πουέρτο Ρίκο, ως Joaquin Rafael Bottom. To 1977, όταν ήταν τριών χρονών, οι γονείς του John και Arlyn (δύο hippies που βάφτιζαν τα πέντε παιδιά τους με εναλλακτικά nature ονόματα, River, Summer, Rain κλπ.), έγιναν μέλη των «Παιδιών του Θεού» – μιας περίεργης θρησκευτικής αίρεσης, υπό τον «Προφήτη» David Berg, ο οποίος διακήρυσσε πως το σεξ ήταν ο συντομότερος δρόμος για τον παράδεισο. Όχι το απλό σεξ, το συνηθισμένο, έτσι κι αλλιώς στις κοινοβιακές «ελευθεριάζουσες» hippie κοινότητες των 70’s, αλλά κάθε είδους σεξ. Το swinging sex ανάμεσα σε ζευγάρια, ακόμα και το σεξ με παιδιά ή το αιμομικτικό σεξ. Από τότε που μεγάλωσε ο Joaquin έχει βαρεθεί να απαντάει πως όχι, σε κείνον «δεν συνέβη ποτέ» γιατί οι γονείς του ήταν δυο «ιδεαλιστές» που αγαπούσαν τα παιδιά τους και εγκατέλειψαν «εγκαίρως» το κοινόβιο, δηλαδή όταν κατάλαβαν πως απειλούνταν η «ασφάλεια της οικογένειας». (Για την ιστορία, αυτό το «εγκαίρως» ίσως να μην ήταν αρκετά νωρίς για τον River, o οποίος, σε συνέντευξή του στο «Details», πριν πεθάνει, είχε δηλώσει πως είχε χάσει την παρθενιά του στα τέσσερα του…). Αλλά, η υποψία πως κρύβει περισσότερα από όσα λέει, τον βαραίνει πάντα…
Όπως και να ‘χει, οι Bottom -που τότε «περιόδευαν» στη Ν. Αμερική κηρύσσοντας τον λόγο του Berg- το ‘σκασαν και πέρασαν στην Αμερική, κρυμμένοι σε ένα φορτηγό – την ίδια εποχή, ο πατέρας του Joaquin άλλαξε το επίθετό τους από Bottom σε Phoenix, παραπέμποντας στο πτηνό που αναγεννιέται από τις στάχτες του. Στο Λος Άντζελες, έζησαν, στοιβαγμένοι σε ένα δωμάτιο, μέσα σε απόλυτη ένδεια – για να ενισχύσουν τα οικονομικά της οικογένειας, τα αδέρφια τραγουδούσαν και έστηναν αυτοσχέδια θεατρικά στους δρόμους.
Το αστραφτερό ταλέντο του River στην υποκριτική (τον οποίο οι ειδικοί του σινεμά «βάφτιζαν» διάδοχο του Al Pacino και του Robert De Niro), ήταν αυτό που άνοιξε τον δρόμο και για τον «μικρό Phoenix». Ο τελευταίος, με έναν τραγικό τρόπο, ήταν παρών όταν ο αδελφός του πήρε υπερβολική δόση από crack και ηρωίνη, και μετά ξάπλωσε έξω από το «Viper Room», το κλαμπ του Johnny Depp, στο δυτικό Hollywood και πέθανε (σ.σ. Αρκεί να ακούσει κανείς το ηχογραφημένο τηλεφώνημα του Joaquin στις Πρώτες Βοήθειες, την κραυγή του «ελάτε, σας παρακαλώ, ελάτε, πεθαίνει», για να καταλάβει τι σημαίνει απόγνωση…). Ο θάνατος του River τον έριξε σε βαθιά κατάθλιψη – για δύο χρόνια αποσύρθηκε από όλα, κρύφτηκε για να γλιτώσει από τα media και έπινε ασταμάτητα. Mετά, άρχισε να παρακολουθεί τις τακτικές συνεδρίες των Ανώνυμων Αλκοολικών – το «καλύτερο πράγμα που έχω κάνει ποτέ» και επέστρεψε στο σινεμά. Ίσως, ο River να ευθύνεται και γι’ αυτό.
ΕΝΑΣ ΣΚΟΤΕΙΝΟΣ ΑΝΤΙΣΤΑΡ
«Όταν ήμουν 15 ή 16 χρονών» -είπε πρόσφατα σε μια συνέντευξή του- ο αδερφός μου γύρισε σπίτι από τη δουλειά με μια βιντεοκασέτα μιας ταινίας με τίτλο «Οργισμένο Είδωλο». Με έβαλε να καθίσω και να τη δω. Την επόμενη μέρα με ξύπνησε και με ανάγκασε να τη δω ξανά. Και μου είπε: «Θα αρχίσεις να παίζεις ξανά, αυτό θα κάνεις. Δεν μου το ζήτησε. Το απαίτησε. Και θα του χρωστάω για πάντα. Η υποκριτική μού χάρισε μια απίστευτη ζωή».
Στον River, ανήκε και ο επίλογος. Η συγκίνηση του Joaquin, η τελευταία του ατάκα στη σκηνή του Dolby Theater, την ώρα που παραλάμβανε το Οscar του -αντάξια ανταμοιβή, για την πυρετική ερμηνεία ενός, ακόμα, σκοτεινού και πολυδιάστατου ήρωα- ήταν για κείνον: «Όταν ήμουν 17 ετών, αδερφός μου έγραψε αυτόν τον στίχο. Είπε: “Τρέξε προς την σωτηρία με αγάπη και η ειρήνη θα ακολουθήσει”…». O «μικρός Phoenix» μπορεί μόνο να κάνει ταινίες. Και να ελπίζει πως αυτές θα τον σώσουν…
ΕΝΘΕΤΑ
Κανένα φιλμ, κανένας ρόλος του δεν θυμίζει κάτι προηγούμενο – ούτε καν τον ίδιο τον Joaquin.
Το αστραφτερό ταλέντο του River στην υποκριτική, ήταν αυτό που άνοιξε τον δρόμο και για τον «μικρό Phoenix».
