Της Γεωργίας Γεωργίου
Η ρύθμιση της απορρόφησης του ασβεστίου και του φωσφόρου, είναι η σημαντικότερη ιδιότητά της. Η βιταμίνη D, παράγεται φυσικά από τον οργανισμό μας όταν η ηλιακή ακτινοβολία έρχεται σε επαφή με το δέρμα μας, γι’ αυτό και το προσωνύμιο βιταμίνη του ήλιου.
Αν και είμαστε χώρα με ηλιοφάνεια όλες τις μέρες του χρόνου, εντούτοις μεγάλο ποσοστό ανθρώπων στον τόπο μας, έχουν έλλειψη της σημαντικής βιταμίνης D. Η έλλειψή της μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες όπως η ανεπαρκής πρόσληψη και/ή μειωμένη έκθεση στον ήλιο, σε διαταραχές που περιορίζουν την απορρόφησή της και/ή σε καταστάσεις που εμποδίζουν τη μετατροπή της βιταμίνης στους ενεργούς μεταβολίτες της.
ΓΙΑ ΓΕΡΑ ΟΣΤΑ
Η Βιταμίνη D είναι λιποδιαλυτή βιταμίνη που σχετίστηκε με τη σκελετική ανάπτυξη και την ανθεκτικότητα των οστών. Δικαιολογημένα, αφού στις αρχές του 20ού αιώνα αποδείχθηκε ότι η ραχίτιδα, μια νόσος της παιδικής ηλικίας που χαρακτηρίζεται από μη φυσιολογική ανάπτυξη των οστών, μπορεί να προληφθεί με το λιποδιαλυτό παράγοντα D της διατροφής ή με την έκθεση του σώματος στην υπεριώδη ακτινοβολία. Βέβαια επιστήμονες αναφέρουν πως δεν είναι αυστηρά βιταμίνη αφού έχει τη δυνατότητα να συντίθεται στο δέρμα και πράγματι, κάτω από κανονικές συνθήκες η ενδογενής σύνθεση αποτελεί τη βασικότερη πηγή της βιταμίνης.
Σημαντικό είναι να γνωρίζουμε πως η υπεριώδης ηλιακή ακτινοβολία που προκαλεί τη σύνθεση της βιταμίνης D, μπορεί να οδηγήσει σε άμεσα και σε χρόνια προβλήματα υγείας, επομένως ο γιατρός θα μας καθοδηγήσει με ποιο τρόπο μπορούμε να παράγουμε την εν λόγω βιταμίνη με ασφάλεια.
ΔΡΑΣΗ, ΠΗΓΕΣ, ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ
Δράση: Η βασική λειτουργία της είναι η ρύθμιση της απορρόφησης και της ομοιόστασης του ασβεστίου. Επίσης παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της κυτταρικής ανάπτυξης, στη λειτουργία του νευρομυικού και ανοσοποιητικού συστήματος.
Πηγές: Η διαιτητική βιταμίνη D παρέχεται κυρίως από τρόφιμα ζωικής προέλευσης ειδικότερα από το συκώτι, το βοδινό, το μοσχάρι, τα αυγά, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως γάλα, τυρί και βούτυρο και κάποια ψάρια όπως η ρέγκα, ο σολομός, ο τόνος και οι σαρδέλες. Κάποια τρόφιμα στις ΗΠΑ είναι εμπλουτισμένα σε βιταμίνη D («fortified with vitamin D»). Ο εμπλουτισμός των τροφών δεν είναι απλό θέμα και γι’ αυτό επιτρέπεται μόνο μετά από έγκριση, βασισμένη σε επιστημονικά αποδεδειγμένη ανάγκη για τη δημόσια υγεία, από κορυφαίους επιστήμονες που στηρίζονται σε δυνατές μελέτες.
Ασθένειες: Σε αρκετές ασθένειες ο γιατρός υποψιάζεται διαταραγμένη ισορροπία στο αίμα, της Βιταμίνης D, όπως είναι για παράδειγμα νοσήματα της καρδιάς και των αιμοφόρων αγγείων, συμπεριλαμβανομένης της υψηλής αρτηριακής πίεσης και της υψηλής χοληστερόλης, ο διαβήτης, η παχυσαρκία, η μυϊκή αδυναμία, η σκλήρυνση κατά πλάκας, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), το άσθμα, η βρογχίτιδα, το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο (PMS), διάφορες δερματικές παθήσεις όπως η λεύκη, η σκληροδερμία, η ψωρίαση, καθώς και αυτοάνοσα νοσήματα. Σε καμία περίπτωση ο ασθενής δεν πρέπει να πάρει από μόνος του συμπλήρωμα χωρίς την καθοδήγηση του γιατρού του. Εντούτοις, το ΙΟΜ (Institute of Medicine) προειδοποιεί ότι χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να επιβεβαιωθούν οι παραπάνω συσχετίσεις.
ΟΙ ΕΠΑΡΚΕΙΣ ΠΡΟΣΛΗΨΕΙΣ ΤΗΣ
Οι επαρκείς προσλήψεις (AI) που εκδόθηκαν το 1997 προτείνουν AI για τη βιταμίνη D στα 5 μg ή 200IU ημερησίως για βρέφη άνω των 6 μηνών, παιδιά, εφήβους, ενήλικες 19 – 50 ετών και γυναίκες σε κατάσταση εγκυμοσύνης ή θηλασμού.
Ο WHO συστήνει την πρόσληψη 5 μg βιταμίνης D καθημερινά [³ 200 Διεθνείς Μονάδες (IU)] για τα παιδιά και τους ενήλικες μέχρι 50 ετών (συμπεριλαμβάνονται οι έγκυες και οι θηλάζουσες), 10 μg (400 IU) για τα άτομα 51 – 65 ετών και 15 μg (600 IU) για τα άτομα μεγαλύτερα από 65 ετών. Στην Ευρώπη οι εθνικές συστάσεις για την πρόσληψη της βιταμίνης D διαφέρουν από χώρα σε χώρα, αλλά τείνουν να είναι υψηλότερες. Συγκριτικά, το Ινστιτούτο Ιατρικής των ΗΠΑ (Institute of Medicine) συστήνει την πρόσληψη 15 μg βιταμίνης D την ημέρα για τα άτομα ηλικίας 1 – 70 ετών και 20 μg για τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Αυτές οι πρόσφατα δημοσιευμένες συστάσεις του IOM αντανακλούν μια σημαντική αύξηση σε σχέση με την προηγούμενη έκδοσή τους: τρεις φορές αύξηση της συνιστώμενης πρόσληψης βιταμίνης D στα παιδιά και μιάμιση με τρεις φορές αύξηση για τους ενήλικες μέχρι την ηλικία των 70 ετών, λαμβάνοντας υπόψη τη σημαντική πρόοδο της έρευνας στο πεδίο της βιταμίνης D (συστάσεις από eufic.org).
ΒΡΕΦΗ, ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΕΝΗΛΙΚΕΣ
Η έλλειψή της στα βρέφη και τα παιδιά έχει ως αποτέλεσμα τη ραχίτιδα. Η ραχίτιδα χαρακτηρίζεται από την έλλειψη επιμετάλλωσης των οστών. Τα μακριά οστά των ποδιών σχηματίζουν κυρτώματα και τα γόνατα γίνονται βλαισά όταν αρχίζουν δραστηριότητες κατά τις οποίες μεταφέρεται το σωματικό βάρος όπως είναι το περπάτημα. Η σπονδυλική στήλη κυρτώνει και παρατηρούνται δυσμορφίες στην πυελική και θωρακική χώρα. Στους ενήλικες η έλλειψή της οδηγεί σε ελαττωματική επιμετάλλωση, τη λεγόμενη οστεομαλακία. Τα ελαττώματα προκύπτουν από αλλαγές στην ομοιόσταση ασβεστίου και φωσφόρου, αφού η βιταμίνη D φαίνεται να παίζει σπουδαίο ρόλο σε αυτή τη μεταβολική οδό. Επίσης η θεμέλια ουσία χάνει τα ανόργανα συστατικά της με αποτέλεσμα την εμφάνιση πόνου στα οστά και τα μαλακά οστά.
Το ανώτατο ασφαλές όριο για την πρόσληψη της βιταμίνης D, είναι τα 25 μg την ημέρα για τα βρέφη και τα παιδιά μέχρι την ηλικία των 10 ετών και τα 50 μg την ημέρα για τον υπόλοιπο πληθυσμό.
Tips
Η διατροφική πρόσληψή της
Κάποιες από τις κύριες πηγές της είναι το εμπλουτισμένο γάλα με περιεκτικότητα 0,8 – 1,3 μg/100 g και η εμπλουτισμένη μαργαρίνη με 8 – 10μg/ 100g. Σε μη εμπλουτισμένα τρόφιμα κύριες πηγές της είναι το βούτυρο με 0,3 – 2 μg/ 100g, το γάλα με <1 μg/ 100g το τυρί με <1 μg/ 100g, το συκώτι με 0,5 - 4 μg/ 100g και τα λιπαρά ψάρια όπως η ρέγκα, ο σολομός , οι σαρδέλες και ο τόνος με 5 - 40 μg/ 100g.
Γεωργία Γεωργίου
κλινική διαιτολόγος -διατροφολόγος
([email protected])
