«Η δική μου εμπειρία ως ασθενής δεν θέλω να μείνει σε εμένα, θέλω να περάσει σε όλους για να μάθουμε ο ένας να αποδεχόμαστε τον άλλο, για να μάθουμε να μιλάμε χωρίς να φοβόμαστε, χωρίς να διστάζουμε, χωρίς να νιώθουμε άβολα για τις ψυχικές παθήσεις». Η Πόλυ Γρηγορά σε μια τολμηρή συνέντευξη.
Από την Μαριλένα Παναγή
Φωτό: Μάρκος Γ. Μάρκου
Η καλοβαλμένη κυρία που μας περίμενε στην αίθουσα συνεδριάσεων του «Φ» -ιδιαίτερα γνωστή στον κόσμο των ΜΜΕ και της Διαφήμισης- δεν άργησε να μπει στην ουσία της συνάντησής μας. «Να ενημερώσουμε τον κόσμο. Να τον εκπαιδεύσουμε. Να τον μάθουμε να καταλαβαίνει τα σημάδια, είτε στον εαυτό του, είτε σε κάποιο δικό του άνθρωπο. Να σταματήσουμε να φοβόμαστε», είπε ευθύς εξαρχής, ενώ εγώ και οι συνάδελφοι Θανάσης Φωτίου και Άντρη Δανιήλ αφεθήκαμε στην εξιστόρηση της προσωπικής της περιπέτειας , μέσα από την οποία οπλίστηκε με ανθεκτικότητα και αποφασιστικότητα.
«Είμαι η Πόλυ Γρηγορά. Πριν από 30 χρόνια περίπου άρχισα να παρουσιάζω κάποια προβλήματα. Ξεκίνησα να κοιτάζω μόνη μου τη συμπεριφορά μου και τα σκαμπανεβάσματα της. Πήγα σε ψυχολόγο. Άλλαξα αρκετούς ψυχολόγους. Έβλεπα ότι παρουσίαζα κάποια βελτίωση αλλά δεν ήταν αρκετό. Δεν υπήρχε ισορροπία. Ένας ψυχολόγος, μου πρότεινε τελικά ότι θα ήταν καλύτερα ίσως να έμπαινα σε φαρμακευτική αγωγή για να έρθει αυτή η ισορροπία. Όταν το ακούς αυτό, παθαίνεις ένα σοκ. Φαρμακευτική αγωγή, σημαίνει ψυχίατρο. Κανένας δεν μπορεί εύκολα να το αποδεχθεί αυτό. Είχα την οικονομική δυνατότητα για αυτό επέλεξα ψυχίατρο στην Ελλάδα. Πήγαινα κάθε τρεις εβδομάδες και κάπως έτσι άρχισε να βελτιώνεται η ζωή μας», είπε.
Για μερικά δευτερόλεπτα σιωπή, σαν να σκεφτόταν κάτι και μετά άρχισε να μας εξηγεί: «Λέω ζωή μας και όχι ζωή μου γιατί όταν ένα μέλος μιας οικογένειας αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα υγείας, πάσχει από κάποια ασθένεια, οποιαδήποτε ασθένεια, αναστατώνεται ολόκληρη τη οικογένεια. Το πρόβλημα δηλαδή, δεν επηρεάζει μόνο τον ασθενή αλλά και τους υπόλοιπους».
Την αφήσαμε να συνεχίσει χωρίς να την διακόπτουμε επί της ουσίας και χωρίς να υποβάλλουμε ερωτήματα. Κάναμε κάποιες παρεμβάσεις εν είδει σχολίου αλλά μέχρι εκεί. Αυτά που μας έλεγε ήταν πιο ενδιαφέροντα από την όποια απάντηση στην όποια τυποποιημένη ίσως δική μας ερώτηση.
«Δεν ήταν εύκολο. Δεν ήταν μια εύκολη διαδικασία. Ο σύζυγος μου δεν μπορούσε να παρατά τη δουλειά του και να ταξιδεύει μαζί μου στην Ελλάδα κάθε τρεις εβδομάδες. Υπήρχαν περιπτώσεις που ταξίδευα μόνη μου. Δεν είναι εύκολο να ταξιδεύεις μόνος σου, ενώ δεν είσαι καλά, για να πας να σε δει ο ψυχίατρος. Ο οποιοσδήποτε γιατρός. Προσπαθούσα να ξεγελάσω τον εαυτό μου με διάφορες άλλες σκέψεις, ότι για παράδειγμα πάω στην Αθήνα για να πάω για ψώνια ή στο θέατρο. Έψαχνα δηλαδή κάτι ευχάριστο για να πιαστώ. Υπήρχαν φορές που δεν άντεχα. Υπήρχαν στιγμές που ήθελα να σταματήσω την αγωγή μου. Ποτέ δεν ανέπτυξα ακραίες συμπεριφορές. Αλλά ναι, κάποιες φορές θεωρούσα ότι δεν μπορούσα να συνεχίσω. Ξέρετε, πολλοί ασθενείς επειδή παίρνουν την φαρμακευτική τους αγωγή και νιώθουν καλά έχουν την ψευδαίσθηση ότι δεν χρειάζονται πλέον τα φάρμακα τους. Όταν σταματήσεις όμως χάνεις την ισορροπία σου και όταν υποχρεωθείς τελικά να αρχίσεις ξανά τα φάρμακα χρειάζονται χρόνο για να σου ξαναδώσουν αυτή την ισορροπία. Κάποιες φορές ενώ περπατούσα στους δρόμους της Αθήνας απελπιζόμουν. Είχα μια φίλη μου όμως με την οποία βρισκόμουν διαρκώς σε επικοινωνία και με βοήθησε και αποφάσισα ότι θα το παλέψω».
«Η διάγνωση ήταν μια λύτρωση για εμένα»
Σιγά σιγά, όπως μας είπε, άρχισε να βλέπει αποτελέσματα. «Μετά από δέκα, δεκαπέντε χρόνια ψυχοθεραπείας άρχισα να βλέπω ότι επέρχεται ηρεμία στη ζωή μου. Άρχισαν λοιπόν να ρωτώ τον γιατρό πότε θα γινόμουν καλά. Κάθε φορά μου έλεγε «κάνε υπομονή, κάνε υπομονή. Ε εντάξει. Ακόμα κάνω υπομονή. Δεν είναι κάτι που περνά. Μετά άρχισα να τον ρωτώ ποια ήταν η διάγνωση του. Τελικά και από τις πολλές φορές που ρώτησα και επέμεινα μου είπε ότι από τα δεδομένα που είχε μπροστά του κατέληγε στο συμπέρασμα ότι έπασχα από διπολική διαταραχή. Για εμένα η διάγνωση ήταν λύτρωση. Πλέον ήξερα τον δαίμονα μου. Ήξερα τι ήταν αυτό που ταλαιπωρούσε εμένα και την οικογένεια μου. Είχα την απάντηση. Με τον γιατρό μου ο οποίος είναι και ομοιοπαθητικός, συνδυάσαμε την ομοιοπαθητική με την κλασική ιατρική. Άρχισα να βρίσκω ηρεμία. Ήξερα τι είχα πλέον και μπορούσα να το ψάξω, να διαβάσω, να ενημερωθώ. Από μόνη της η διαδικασία του να ταξιδεύω κάθε τρεις εβδομάδες με ενδυνάμωσε εντέλει όπως διαπιστώνω. Έμαθα να χειρίζομαι την ασθένεια μου σε μεγάλο βαθμό μόνη μου».
«Το πρώτο βήμα μια μελέτη για διδακτορικό»
Σε κάποια στιγμή, «μπήκε στη ζωή μου μια νοσηλεύτρια ψυχικής υγείας, η οποία έκανε μελέτη για τη διπολικότητα για σκοπούς διδακτορικού. Είδα τυχαία στο facebook ότι ζητούσε ασθενείς εθελοντές για να την βοηθήσουν. Αμέσως πήρα για να δηλώσω συμμετοχή. Μετά βρήκε κι άλλους ασθενείς οι οποίοι επίσης βοήθησαν εθελοντικά. Εγώ όμως ήμουν η πρώτη και η μόνη που αποτάθηκα από μόνη μου. Έκτοτε εκπαιδεύτηκα στην ομαδική θεραπεία. Έκανα στόχο ζωής να βοηθώ με τα δικά μου βιώματα άλλους ανθρώπους. Να κάνω τον κόσμο να καταλάβει πως μια ψυχική νόσος δεν είναι το τέλος του κόσμου. Δεν είναι ντροπή να πάσχεις από μια ψυχική ασθένεια. Και επειδή, καλώς ή κακώς έχω μια αναγνωρισιμότητα, νιώθω ότι μπορώ να εκμεταλλευθώ την αναγνωρισιμότητα μου αυτή και να περάσω τα σωστά μηνύματα στον κόσμο. Να βοηθήσω κάποιους άλλους που χρειάζονται βοήθεια. Με το πέρασμα του χρόνου πήρα και κάποια διπλώματα από προγράμματα που παρακολούθησα στην Αγγλία και από εκεί συνεχίζω».
Η συνεργασία της Πόλυς Γρηγορά με την νοσηλεύτρια οδήγησε στη συνέχεια στην ίδρυση ενός φορέα που είχε στόχο την ενημέρωση των πολιτών γενικά και των ασθενών ειδικότερα. «Ο «Αντιφών», έτσι ονομάστηκε η ομάδα μας, ήταν μια πρωτοβουλία αυτής της νοσηλεύτριας. Ο σύνδεσμος αυτός έχει στόχο να ενημερώνει, να παρέχει στα άτομα που το χρειάζονται όλες τις απαραίτητες πληροφορίες. Στην Κύπρο δεν υπάρχουν προσβάσιμες πληροφορίες για τους ασθενείς ή για κάποιον που χρειάζεται βοήθεια για να στηρίξει ένα δικό του άνθρωπο. Βεβαίως, τα τελευταία χρόνια βλέπω να γίνονται κάποια μικρά μικρά βήματα προς την ορθή κατεύθυνση. Έχουν αντληθεί και διάφορα κονδύλια από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Γίνονται κάποιες κινήσεις αλλά σίγουρα ακόμα βρισκόμαστε σε νηπιακό επίπεδο». Από τον «Αντιφών» η κ.Γρηγορά αποχώρησε, επειδή όμως μας εξήγησε «ήθελα να λειτουργώ αυτόνομα χωρίς να δεσμεύω κανένα με τις δικές μου ενέργειες».
«Να μάθουμε να λέμε, ψυχική νόσος, όπως λέμε ρευματοπάθεια»
«Το κράτος αποφάσισε να κτίσει ένα νέο νοσοκομείο ψυχικής υγείας. Θα το κτίσουν αλλά δεν υπάρχει πρόνοια για αύξηση των κλινών. Δεν είναι εκεί όμως το θέμα. Δεν πρέπει να είναι τα νοσοκομεία ο στόχος μας. Στόχος μας πρέπει να είναι να κάνουμε πρόληψη. Να εκπαιδεύσουμε τον κόσμο. Να μπορεί ο καθένας να αναγνωρίζει από πολύ νωρίς τα σημάδια στον εαυτό του και σε δικούς του ανθρώπους. Να αναζητά έγκαιρα βοήθεια και να μην χρειάζεται νοσηλεία. Στόχος μας πρέπει να είναι να μένουν οι ασθενείς όσο πιο μακριά γίνεται από το νοσοκομείο ψυχικής υγείας. Να μάθουμε και ως κοινωνία να αποδεχόμαστε τους ψυχικά ασθενείς και τις ψυχικές ασθένειες. Να λέμε ψυχική νόσος όπως λέμε ρευματοπάθεια ή καρκίνος. Βλέπουμε ότι πλέον δεν φοβόμαστε να συζητήσουμε για τον καρκίνο. Για τις ψυχικές παθήσεις ακόμα φοβόμαστε. Μου έτυχε όταν βγήκα σε κάποια τηλεοπτική εκπομπή για να μιλήσω να συναντήσω κάποιο γνωστό μου. Μου είπε ότι με είδε στην τηλεόραση. Τον ρώτησα πως του φάνηκε και μου απάντησε: «Ήσουν καλή». Επέμεινα και τον ρώτησα: «Πως σου φάνηκε το θέμα;» και δεν μου απάντησε. Τον είδα ότι δίστασε. Δεν μου είπε κάτι. Φοβόταν να μιλήσει για την ψυχική νόσο και για αυτά που λέγαμε στην τηλεοπτική εκπομπή. Δεν ένιωσε άνετα να το συζητήσει μαζί μου. Αν είχα κάποια άλλη αρρώστια σίγουρα θα το συζητούσε.
Πρέπει να δεχθούμε τις ψυχικές παθήσεις. Πρέπει να κατανοήσουμε όλοι ότι ο καθένας σε κάποια στιγμή της ζωής του, είτε το αντιλήφθηκε, είτε όχι, παρουσίασε συμπτώματα μιας ψυχικής νόσου. Μια κατάθλιψη, μια αγχώδη διαταραχή. Στην Κύπρο πέραν της διπολικής διαταραχής και της σχιζοφρένειας που είναι σοβαρές παθήσεις έχουμε πολλά άλλα να αντιμετωπίσουμε. Έχουμε το μετατραυματικό στρες που μας άφησε, μεταξύ άλλων, η εισβολή του 1974. Όσοι ζούσαμε τότε και το θυμόμαστε σίγουρα πρέπει να το αντιμετωπίσουμε. Με τα δεδομένα της τότε εποχής δεν έγινε κάτι. Τώρα που βλέπουμε σκηνές από το Ισραήλ, «ξυπνούν» μνήμες σε όλους. Είναι κάποια απλά πράγματα, τα οποία μάθαμε απλώς να τα προσπερνούμε. Αν μάθουμε να τα αναγνωρίζουμε, εάν εκπαιδευτούμε να αναγνωρίζουμε αυτά τα πράγματα θα ήταν πιο καλά. Αν η εκπαίδευση άρχιζε από το Δημοτικό σχολείο. Δεν θα λέμε πράγματα περίπλοκα. Ο καθένας από εμάς για να κατανοήσει τον άλλο πρέπει να ακούει απλά πράγματα. Δεν χρειάζονται οι γιατροί. Οι γιατροί μιλούν επιστημονικά. Εμείς. Ο ένας με τον άλλο. Να πω εγώ στον άλλο που κάθεται απέναντι μου ότι στις 4 το πρωί ξύπνησα και άρχισα να σκέφτομαι όλα τα προβλήματα μου, και έρχονταν στο μυαλό μου μόνο κακές σκέψεις και δεν μπορούσα να κοιμηθώ. Να ακούσω τους άλλους να μου λένε ότι και οι ίδιοι έχουν ζήσει κάτι τέτοιο. Ξέρετε, κάποιοι που έχουμε μια ψυχική νόσο μπορεί να το ζούμε ποιο έντονα και πολύ πιο συχνά αλλά και οι υπόλοιποι έχουν παρόμοιες εμπειρίες. Όταν ο καθένας από εμάς ξέρει ότι το περνά και κάποιος άλλος τότε υπάρχει αλληλοστήριξη. Να μάθουμε όλοι να διαβάζουμε τα συμπτώματα: «Γιατί τρώω πολλά γλυκά; Επειδή έχω άγχος», για παράδειγμα.
«Θέλω να βγω έξω να ενημερώσω τον κόσμο»
Στόχος της είναι να ενημερωθούν όλοι οι πολίτες. «Από τα στοιχεία ξέρουμε ότι έχουν αυξηθεί τα ποσοστά αυτοκτονιών. Η Κύπρος, όπως και ολόκληρος ο πλανήτης ζει την μετά – κορωνοϊό εποχή και αυτό μας έχει φέρει σε μια πανδημία ψυχικών παθήσεων. Πρόσφατα έχω ενταχθεί στην ομάδα συμβούλων της Ομοσπονδίας Συνδέσμων Ασθενών Κύπρου. Θέλω να προσφέρω και από εκεί νομίζω μπορώ. Θέλω να μιλώ στον κόσμο. Να ενημερώνω στον κόσμο. Θεωρώ ότι εκπαίδευση χρειαζόμαστε όλοι μας. Τώρα συμμετέχω σε κάποια βιωματικά εργαστήρια που γίνονται στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου και δουλεύουμε με νοσηλευτές που ακολουθούν την ειδίκευση στην ψυχική υγεία. Προσπαθώ να κάνω συνεργασίες και με άλλα πανεπιστήμια. Θέλω να βγω έξω να ενημερώσω με οποιονδήποτε τρόπο μπορώ τον απλό κόσμο και τους επαγγελματίες. Η δική μου εμπειρία ως ασθενής δεν θέλω να μείνει σε εμένα, θέλω να περάσει σε όλους για να μάθουμε ο ένας να αποδεχόμαστε τον άλλο, για να μάθουμε να μιλάμε χωρίς να φοβόμαστε, χωρίς να διστάζουμε, χωρίς να νιώθουμε άβολα για τις ψυχικές παθήσεις».
Το μήνυμα της ήταν σαφές και σίγουρα πέρασε σε εμάς που την παρακολουθούσαμε για μια σχεδόν ώρα, χωρίς να μας κουράσει καθόλου, χωρίς να νιώσουμε ότι μεσημέριαζε και αρχίσαμε να πεινάμε. «Να αναγνωρίσουμε τα συμπτώματα, να τα αποδεχθούμε, να ζητήσουμε βοήθεια. Να στηρίζουμε ο ένας τον άλλο. Η οικογένεια είναι πολύ σημαντική για τον ασθενή. Εγώ έχω την στήριξη που χρειάζομαι από την οικογένεια μου».
Την βομβαρδίσαμε βεβαίως στη συνέχεια με ερωτήσεις αλλά και με τις δικές μας απόψεις ή/και εμπειρίες κι εκείνη συνέχισε να μας ακούει και να μας απαντά ακούραστα. Δώσαμε την υπόσχεση ότι θα είμαστε δίπλα της σε αυτό της τον αγώνα και θα κρατήσουμε αυτή την υπόσχεση. Πάνω κάτω αν το καλοσκεφτούμε, ο καθένας από εμάς μέσα του ξέρει ότι υπήρξαν στιγμές στη ζωή του που αντί να τον πονά το στομάχι του, τον πονούσε η ψυχή και το μυαλό του. Η περίπτωση της κ. Γρηγορά είναι απόδειξη ότι ένας ψυχικά ασθενής, μπορεί να είναι ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας. Ο γείτονας, ο συνάδελφος, το αφεντικό ή ο υφιστάμενος ή ακόμα ο αδελφός, ο γονιός, το παιδί μας ή εμείς οι ίδιοι. Υιοθετώ την φράση της, «να μάθουμε να λέμε διπολική διαταραχή ή σχιζοφρένεια, όπως λέμε ρευματοπάθεια και καρκίνος».
Περιοδικό Down Town, τεύχος 871
