Aρχή µιας νύχτας παγωµένης σε µια Αθήνα ηµιφωτισµένη, ούτε να αφήνεται στο σκοτάδι, ούτε να γαζώνεται απ’ το σούρουπο. Εύκολο παρκάρισµα στις µεγάλες πιάτσες των νυχτερινών κέντρων. Τα φαραωνικά πορτρέτα των αιώνια αγέραστων, αµετροεπώς γιγαντιαίων σταρ της πίστας µετράνε βήµατα, προς το στενό, που οι σκιές µικρές σε πορτοκαλί φως, µε την κανονική φιγούρα της Ελεωνόρας Ζουγανέλη, κράχτη στη µαρκίζα γι’ αυτό που θα ξεκινήσει. Η αίθουσα µέσα, ακόµη χωρίς κόσµο, µοιάζει σα σκηνικό θεατρικό, παράσταση που εγκατέλειψαν οι ηθοποιοί της. Η Ελεωνόρα θα ’ρθει στην ώρα της. Τόσο νέα! Πρώτη φορά που µε βλέπει και µ’ αγκαλιάζει και µε φιλάει. Ψηλά τακούνια, καστανά χρώµατα και µια ελίτσα σήµα κατατεθέν ενός απ’ τα πιο έντονα, ζεστά χαµόγελα που κυκλοφορούν σχεδόν αυτόνοµα. Της λέω, αφοπλισµένη ήδη απ’ το φιλί της, προστατευτικά, σαν θεία που είχε καιρό να τη δει, πως την είχα ξεχωρίσει σε µια συναυλία στο Αρσάκειο, όπου µαθήτρια εκείνη τραγουδούσε Μίκη Θεοδωράκη σε µια µεγάλη εκδήλωση. Φωτίζεται –κι άλλο– το πρόσωπό της. «Αλήθεια; Πρώτη Γυµνασίου ήµουν τότε. Πόσο σηµαντικό περιβάλλον για τη δηµιουργικότητα των παιδιών ήταν το σχολείο. Τι ωραία χορωδία. Ακόµα τους βλέπω. Μάλιστα τα παιδιά ήταν µαζί µου και στο Ηρώδειο», µου λέει και µοιάζει πάλι, στον ενθουσιασµό της, µαθήτρια. Το καµαρίνι της είναι το άντρο της. Το ορµητήριο. Η φωλιά της. Λέει πως κουβαλά πάντα το µισό της σπίτι και οι φίλοι της την πειράζουν. Άνετοι καναπέδες, αρωµατικά κεριά, χρωµατιστά κρυσταλλάκια, µια καφετέρια να γεµίζει µυρωδιά φρέσκου καφέ τον χώρο.
Της Αλεξάνδρας Τσόλκα
Ελεωνόρα, έρχεσαι έτσι νωρίς στη δουλειά; Ναι. Έρχοµαι να µιλήσουµε λίγο µε τα παιδιά. Να κάνουµε µια πρόβα. Και φεύγω τελευταία. Μόλις τελειώσει η βραδιά, θέλω λίγο να καθίσουµε µόνοι µας, µε την αίσθηση του κόσµου που σα να ’χει µείνει ο απόηχος της παρουσίας του στις καρέκλες. Να κλείσουµε τη νύχτα.
Ο Βασίλης Λογοθετίδης, λέει, πριν βγει στη σκηνή, έκανε µέσα απ’ το σακάκι του ντροπαλά, λίγο ενοχικά, τον σταυρό του. Εσύ τι κάνεις πριν βγεις για να συναντήσεις το κοινό; Θέλω λίγο πριν, εκεί στο σκοτάδι, στη µικρή σιωπή πριν βγω, που ακούω τις ανάσες τους, µόνο εκείνη τη στιγµή, να µη µου µιλάει κανένας. Συγκεντρώνοµαι σε όλες τις αισθήσεις µου. Και τώρα που το λες και το σκέφτοµαι, ναι, κάνω τον σταυρό µου. Κάθε φορά κάνω τον σταυρό µου.
Πιστεύεις, λοιπόν, στον Θεό; Πιστεύω, ναι. Πολύ δυνατά, µε ένταση. Αλλά και στην πίστη µου, έχω τον δικό µου τρόπο. Δεν είναι ο Θεός που τιµωρεί, ή ίσως έτσι όπως επιβάλλεται από τη θρησκεία µας, αλλά είναι στη ζωή µου. Και αυτό µου δίνει πάντα σιγουριά, ασφάλεια, συνέχεια…
Και δεν φοβάσαι, λοιπόν, έχοντας την πίστη; Δεν έχεις φοβίες; Αν έχω; Μόνο φοβίες έχω! Το λέω αστεία, αλλά ναι, φοβάµαι πολλά πράγµατα, σε σηµείο που ξεφεύγω και προσπαθώ να το παλεύω. Φοβάµαι την αποτυχία, τα λάθη, µη µείνω µόνη µου. Φοβάµαι πως δεν θα είµαι επαρκής. Φοβάµαι γενικά…
Το κοινό; Το φοβάσαι το κοινό; Είναι ποτέ θηρίο που περιµένει στο σκοτάδι να φανείς; Το κοινό, όχι. Το κοινό είναι πάντα προσδοκία, ένα ερωτικό ραντεβού, που γι’ αυτό, απ’ την έξαψή µου για την αντάµωση, έρχοµαι νωρίς για να ετοιµαστώ να το συναντήσω. Είναι τα συναισθήµατα που µοιράζεσαι όλα. Κάθε φορά µε συγκινεί τόσο που έρχονται. Είναι εδώ. Για µένα! Με διάθεση όχι να φερθούν κακά, φυσικά. Και είναι όλο συναίσθηµα. Ακόµα και το να βαρεθούν, να πλήξουν κάποια στιγµή, να µελαγχολήσουν, να σηκωθούν µετά έτοιµοι για χορό, όλο χαρά. Όλο αυτό είναι τόσο γεµάτο εναλλαγές συναισθηµατικών καταστάσεων, που έχει ασύγκριτη µοναδικότητα.
Ξεχωρίζεις πότε πρόσωπα; Ή είναι ένα άµορφο πράγµα το κοινό; Ξεχωρίζω και αισθάνοµαι τα πάντα. Χωρίς να κοιτώ καν, αντιλαµβάνοµαι τι γίνεται στην άκρη της αίθουσας ή πίσω µου. Βλέπω µάτια, στάσεις σώµατος. Είµαι σε τέτοιο σηµείο συγκεντρωµένη και ανοιχτή στο να δεχτώ εκείνη την ώρα ό,τι συµβαίνει, που γίνοµαι καταπιεστική στους συνεργάτες και µου λένε «Αµάν, ρε Ελεωνόρα»!
Η πρώτη µνήµη απ’ το τραγούδι ποια ήταν; Η συνειδητοποίηση πως θα ασχοληθείς µε τη µουσική; Τραγουδούσαν οι γονείς σου στο σπίτι; Στο σπίτι δεν τραγουδούσαν, αλλά ακούγανε πολλή µουσική. Και µετά µεγάλωσα σε πρόβες, σε καµαρίνια την ώρα παραστάσεων. Θα ’ταν υπερβολή να τραγουδάνε και στο σπίτι. Ήταν και οι εποχές που είχαν κάθε µέρα εµφανίσεις, που παρακαλούσαν οι µουσικοί για ένα ρεπό την εβδοµάδα, όχι όπως τώρα, που ισχύει το αντίθετο. Ανέβηκα στη σκηνή µε τον πατέρα µου να τραγουδήσουµε. Ήταν πάντα εκεί το τραγούδι. Είπα θα σπουδάσω θέατρο και το έκανα σαν κάτι φυσικό, κι αυτό συναντήθηκε µε το τραγούδι, πολύ απλά και πολύ απαλά.
Συνήθως οι άνθρωποι στα παιδιά των ξεχωριστών καλλιτεχνών είναι πολύ πιο αυστηροί. Το ένιωσες; Όχι. Δεν το αντιµετώπισα. Και είχα και την τύχη να βρεθώ στη σκηνή µαζί µε σπουδαίους καλλιτέχνες, που µε δέχονταν και έπαιρνα απ’ αυτούς.
Προσπάθησαν να σε αποθαρρύνουν οι γονείς σου απ’ το να ασχοληθείς µε αυτή τη δουλεία; Όχι. Ποτέ δεν θα το έκαναν. Για τίποτα. Θυµάµαι τη µαµά µου να µου διαβάζει παραµύθια και να µου λέει µετά να κάνουµε τραγούδι τα λόγια. Ασχολιόταν µε τις ώρες. Ήταν το παιχνίδι µας.
Η Ισιδώρα Σιδέρη µοιάζει να έκανε λίγο πίσω στην καριέρα της για να σε µεγαλώσει και να δίνει υποστήριξη στον πατέρα σου; Αυτό θα πρέπει να το ρωτήσεις στην ιδία. Εγώ ως παιδί δεν εισέπραξα ποτέ αίσθηση υποχώρησης στα θέλω της. Έµοιαζε να είχε µέσα της τη µητρότητα, την ικανότητα και το ταλέντο και την αφοσίωση να έχει οικογένεια και να το έβγαλε µόλις υπήρξαν οι συνθήκες, ή µόλις τις δηµιούργησε.
Εσύ; Έχεις εσύ τις ίδιες τάσεις µε τη µαµά; Είναι µέσα στα όνειρά σου η οικογένεια; Πάρα πολύ! Το ’χω ξανά πει και ξέρεις βγαίνουν και αυτοί οι τίτλοι µετά, τύπου «Ελεωνόρα Ζουγανέλη: Θέλω να γίνω µάνα»! Είναι µέσα σε µένα η διάθεση και ο στόχος να κάνω παιδί. Η µητρότητα. Όχι µε άγχος και προγραµµατισµό όµως. Με τον καιρό του.
Σπούδασες θέατρο, έπαιξες κιόλας, τραγουδάς. Και ο πατέρας σου το ίδιο. Τηλεόραση θα έκανες όπως εκείνος; Να σου πω πως δεν βλέπω καθόλου τηλεόραση, πόσο περισσότερο να κάνω κιόλας! Δεν είναι µέσα στις συνήθειές µου. Ταινίες ναι, θα δω, αλλά όχι απ’ το πρόγραµµα των σταθµών. Είναι κάτι εντελώς έξω από µένα.
Κουράζεσαι απ’ τις ζωντανές εµφανίσεις; Το αντίθετο. Μου δίνουν δύναµη µεγάλη. Έχω εξάρτηση. Άλλωστε, τι να προλάβουµε να κουραστούµε; Εδώ εµφανιζόµαστε, στην καλύτερη, δυο φορές την εβδοµάδα µε την κατάσταση αυτή την οικονοµική. Και όσοι έχουν άλλες δουλειές την παλεύουν, οι υπόλοιποι πρέπει να προσπαθήσουν πολύ για τον βιοπορισµό. Αλλά είναι σηµαντικό να µπορείς να επιλέγεις. Το καλό της εποχής, που βγήκε απ’ όλο αυτό –αν και πρέπει να το ψάξουµε, αλλά οφείλουµε να είµαστε αισιόδοξοι και θετικοί– είναι πως υπάρχουν κοινοί τόποι ανησυχιών και έκφρασης. Η Νατάσσα φέτος δεν δουλεύει και ο Γιάννης είχε δουλειές στην Κρήτη και…
Αυτοί είναι οι συγγενείς σου καλλιτεχνικά, ε; Η Μποφίλιου και ο Χαρούλης; Οι του έντεχνου και όχι του εµπορικού; Αυτοί είναι οι φίλοι µου. Τα περί εντέχνου και εµπορικού… Είναι διαχωρισµοί τεχνητοί και σχηµατοποιήσεις.
Ναι, αλλά δεν µου ’πες η Ελένη, για παράδειγµα, εννοώντας τη Φουρέιρα, αλλά η Νατάσσα, εννοώντας την Μποφίλιου… Με τη Νατάσσα έχω δουλέψει µαζί, ξανά και ξανά. Έχουµε συναντηθεί στη µουσική και έχουµε προχωρήσει µαζί. Τη γνωρίζω. Και γι’ αυτό είναι «συγγενής» µου µουσικά. Γι’ αυτό και µιλάω γι’ αυτήν µε άνεση, ή για τον Γιάννη.
Είναι µια γενιά καλλιτεχνών, αυτή που ανήκεις, που είναι και καλά παιδιά. Δηλαδή χωρίς κραιπάλες, χωρίς αυτοκαταστροφές. Γίνεται τέχνη έτσι; Ο καλλιτέχνης συνήθως φτιάχνει από το υστέρηµα, δεν είναι έτσι; Ο καλλιτέχνης µπορεί να φτιάξει κι απ’ τη χαρά, λέω. Όµως, έχοντας δει τόσο καταστροφή στο παρελθόν, δεν έρχεσαι ανυποψίαστος στην αντίληψη πως δεν είναι κακό να προσέχεις τον εαυτό σου και ν’ αγαπάς τη ζωή. Έχουµε δει ανθρώπους να καίγονται και δεν υπάρχει πια άλλοθι πως µπορείς να αποχωρήσεις –πιο έξυπνος εσύ– απ’ τον χαλασµό σου όποτε θες.
Άρα δεν είσαι επιρρεπής στις εξαρτήσεις; Πως! Όλοι µας είµαστε! Στην εξάρτηση µιας σχέσης. Στην εξάρτηση, ας πούµε, απ’ το φαγητό. Εγώ την έχω περάσει.
Ε, αµάν πια! Τόση συζήτηση, λες και ήσουν πια τόσο υπέρβαρη… Δεν ήµουν υπέρβαρη. Ήµουν παχύσαρκη! Και το φαγητό είναι γλυκό, είναι ευχάριστο, χαρούµενο πράγµα, που δεν φαίνονται οι ζηµιές του αµέσως, όπως σ’ άλλες εξαρτήσεις. Άρα είναι εθισµός πιο ύπουλος. Όλοι µας, λοιπόν, ζούµε µε τις εξαρτήσεις µας.
Μου µίλησες για την εξάρτηση από σχέσεις ερωτικές. Από συντρόφους; Είχες; Είχα, ναι. Και όχι µόνο από το καθαυτό πρόσωπο, αλλά απ’ την ίδια τη σχέση, να υπάρχει, να µην είµαι µόνη µου. Εξάρτηση έχω και απ’ τη δουλειά. Είναι τόσο γλυκό για µένα να είµαι σε συναυλίες, που ανυποµονώ κάθε φορά για την επόµενη δουλειά. Λέω φέτος θα καθίσω, αυτό το καλοκαίρι, να αντιµετωπίσω τον εθισµό µου. Για να δούµε…
Έχεις βρεθεί στη σκηνή µε αρχετυπικές γυναικείες µορφές όπως η Μελίνα Μερκούρη και η Εντίθ Πιάφ. Τις κουβαλάς µέσα σου; Στην περίπτωση της Μελίνας, στάθηκα σε αυτή τη λάµψη από κάτω, στη σαγήνη. Είπα τα τραγούδια της και τη θαύµασα για άλλη µια φορά. Δεν µπορείς να κάνεις τίποτ’ άλλο, εκεί. Επειδή όµως η παράσταση για την Πιάφ ήταν ρόλος, έπρεπε να τη ρουφήξω στο είναι µου. Από τη στάση του σώµατός της, που έπρεπε να τραγουδώ µαζεµένη, διπλωµένη σχεδόν στα δυο, µέχρι τις στιγµές αυτής της όλο πόνο ζωής της, ή το ότι ήµουν για ώρες στη σκηνή, γιατί το έργο ήταν για εκείνη και βρισκόµουν συνεχώς στην πλοκή του, την έζησα, τόσο δυνατά, που δεν περίµενα το πόσο εµπειρία ψυχής είναι όλο αυτό. Επηρεάστηκα τόσο, που ακόµα είναι στιγµές που νιώθω να την κουβαλάω. «Αυτό είναι Πιάφ, τώρα» µου λένε οι φίλοι στις κουβέντες, όταν µου βγαίνει, σε ανύποπτες στιγµές, εκείνη. Με το που τέλειωσαν οι παραστάσεις, θέλησα τόσο να απεξαρτηθώ, και ενώ είχα πει «θα ξεκουραστώ», ξεκίνησα συναυλίες σε όλη την Ελλάδα. Και ξενύχτησα και γλέντησα και αφέθηκα. «Παιδί µου, πας µετά από ξενύχτι να τραγουδήσεις», γέλαγε η Νατάσσα. Αλλά το ’χα ανάγκη.
Νιώθεις ποτέ να χάνεσαι στη σκηνή; Το τραγούδι, οι εµφανίσεις σε µια ολοκληρωµένη δουλειά, είναι απίστευτο το πόσο µαθηµατικά είναι. Το θέατρο ακόµα πιο πολύ. Έχεις τόσο συγκεκριµένο το τι θα κάνεις και τι θα συµβεί, που µοιάζει µε εξίσωση. Και αυτός ο µαθηµατικός τρόπος τελικά µε συγκινεί τόσο, που µετανιώνω γιατί στο σχολείο δεν τα µελετούσα πιο πολύ. Όµως, το ότι είναι τόσο ακριβείας, το ότι γίνεται, δεν σηµαίνει πως δεν γεµίζει συναίσθηµα κάθε πράξη. Και κάποιες στιγµές που αυτό σε πληµµυρίζει, δεν υπάρχει µεγαλύτερη συγκίνηση, άλλο τέτοιο ταξίδι.
«Αχ να ’ξερες τι δύναµη µου δίνει η δύναµή σου»… Μου δίνει το τραγούδι αυτό τρυφερότητα, σαν κόµπο στον λαιµό, αλλά είναι κι ένα video clip χαρούµενο, που όλοι χαµογελάνε. Εσένα; Καταρχήν θέλω να ευχαριστήσω όλους αυτούς που χαµογέλασαν στην κάµερα γι’ αυτό το τραγούδι και τον Κώστα Λειβαδά, που µου το ’κανε πραγµατικά µεγάλο δώρο. Είναι ένα τραγούδι που αγαπήθηκε πολύ και έχει παίξει ακόµη και σε γάµους, όπως µου λένε για τα ζευγάρια, σε µεγάλες χαρές, σαν τραγούδι οριακό για ζωές. Μεγάλο δώρο! Έτσι το νιώθω πια εγώ.
Το κινητό της κτυπάει ανά διαστήµατα, αλλά το κοιτάζει και το βάζει στην άκρη, χωρίς να διακόψει ούτε µια στιγµή. Έχει βγάλει τα ψηλά της τακούνια και φορά κάτι γούνινα µποτάκια. Γεµίζει την κούπα του καφέ της δυο τρεις φορές. Έχει µια γαλήνη εδώ γύρω της, που δεν πολυενδιαφέροµαι να αποχωριστώ. Τη βλέπω, διακριτικά κάποια στιγµή, να κοιτά την ώρα. Είναι η συγκέντρωση που επιδιώκει πριν το τραγούδι της. Οριακά για τους χρόνους της, την καληνυχτίζω ενώ µε συνοδεύει στις σκάλες, ψάχνοντας τους δυο µουσικούς της για ζέσταµα. Με ένα τζιν παντελόνι και µια φαρδιά, διάφανη, µπλε πουκαµίσα σαν φόρεµα, φεύγει µε σκυµµένο κεφάλι, χαµένη σε µουσικές ήδη… Σε λίγο η σάλα γεµίζει. Παρέες εύθυµες, έτοιµες για Σάββατο βράδυ. Όµορφα παιδιά της νιότης που υπόσχεται ζωές σαν τραγούδι. Σε λίγο η Ελεωνόρα, στη σκηνή, δεν είναι ένα νέο κορίτσι που προσέχει πώς µιλά. Αυτοαναφλέγεται µπροστά στα µάτια µας. Πυρακτώνεται σαν σίδερο. Είναι ένα αστέρι που δεν το νοιάζει να θαµπώνει µε τη λάµψη, αλλά φέγγει. Κάνει το κοινό µέλη µιας ορχήστρας, που εκείνη µαέστρος διευθύνει, µόνο που αντί για όργανα κρατάνε συνθήµατα. Η νύχτα έχει ανάψει. Η Αθήνα φεγγοβολά. Σαν καλή θεία φεύγω νωρίς, µε τους ήχους της µουσική υπόκριση στα βήµατά µου. «Να προσέχεις, κορίτσι» σκέφτοµαι, ξανά, προστατευτικά, ενώ µουρµουρίζω «αν είναι κάτι που µε κέρδισε σ’ εσένα, κάτι που ήξερε πώς να µε ξεπερνάει, είναι αγάπη µου αυτή η επιµονή σου, µια αγάπη που έµαθε να µην τα παρατάει» και µοιάζει να τραγουδώ µε τη φωνή της…
Η Ελεωνόρα Ζουγανέλη στις 16/2 τραγουδά αφιλοκερδώς και στηρίζει το Σωµατείο Κοινωνική Μέριµνα Αγίων Οµολογητών, στο Δηµοτικό Θέατρο Στροβόλου, 22451740. Το νέο της cd, «Μ’ αγαπούσες κι άνθιζε» σε µουσική Μίνωα Μάτσα και στίχους Ελένης Φωτάκη και Μίνωα Μάτσα, κυκλοφορεί από τη Minos-EMI. Αυτή την περίοδο εµφανίζεται στην «Ακτή Πειραιώς» µαζί µε τη Φωτεινή Βελεσιώτου.
