Το Προεδρικό Μέγαρο έχει πολλά να «διηγηθεί»… Πάμπολες ιστορίες, η μία δίπλα στην άλλη στο χρόνο. Το ότι μερικές δεν καταγράφηκαν δεν σημαίνει ότι είναι ανύπαρκτες. Κι αυτό μας το πιστοποιούν οι τέσσερις πρώτες κυρίες, που θυμούνται και αφηγούνται στο Down Town ευχάριστες, αλλά και δυσάρεστες, προσωπικές στιγμές μέσα από το Προεδρικό.
Της Νταϊάνας Αζά και της Κωνσταντίνας Γεωργίου
MIMH ΚΥΠΡΙΑΝΟΥ: «Ένιωσα το Προεδρικό σαν σπίτι μου»
Ο σύζυγός μου, διαδέχθηκε τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο μετά το θάνατό του, τον Αύγουστο του ‘77. Τρία χρόνια πριν, το Προεδρικό Μέγαρο είχε καεί και μέχρι την επιδιόρθωσή του παρέμεινε ερείπιο. Την τότε εποχή, υπήρχαν πολύ σοβαρά ζητήματα σχετικά με την ασφάλεια του προέδρου της Δημοκρατίας και της οικογένειάς του. Έτσι, μας υποδείχθηκε πως για τη δική μας ασφάλεια έπρεπε να μετακομίσουμε μαζί στην προεδρική κατοικία, η οποία βρίσκεται στον 1ο όροφο του Προεδρικού Μεγάρου. Ωστόσο, ωσότου ολοκληρωθούν οι διαδικασίες αποκατάστασης του κτιρίου, εξακολουθούσαμε να μένουμε για δυο χρόνια στο σπίτι μας στην Έγκωμη μέχρι που μετακομίσαμε στο Προεδρικό, τον Ιούλιο του ‘79.
Είχα την “ατυχιαία” να είμαι η πρώτη κυρία της Κύπρου. Και λέω «ατυχία» γιατί για την επιδιόρθωση του Μεγάρου ακολουθήθηκαν με ακρίβεια τα σχέδια των αρχιτεκτόνων και εκ των υστέρων εμείς ως οικογένεια είχαμε να αντιμετωπίσουμε αρκετές πρακτικές δυσκολίες. Μια από αυτές ήταν το πλύσιμο των ρούχων. Όταν αναρωτήθηκα σε ποιο σημείο θα τοποθετούσαμε το πλυντήριο, μου είπαν ότι έπρεπε να πηγαίνω στους βοηθητικούς χώρους στο ισόγειο, όπως γινόταν στην περίπτωση του Μακάριου. Η απόσταση όμως από την προεδρική κατοικία ήταν αρκετή και κάτι τέτοιο στη δική μας περίπτωση, επειδή ήμαστε αρκετά άτομα, δεν ήταν ούτε εύκολο, ούτε πρακτικό. Όταν πάλι ρώτησα πού θα τρώγαμε ως οικογένεια, μου υπέδειξαν την επίσημη τραπεζαρία στον κάτω όροφο. Πάλι χρειάστηκε να τους εξηγήσω ότι κάτι τέτοιο επίσης δεν ήταν πρακτικό και ότι ως οικογένεια χρειαζόμαστε ένα μικρό προσωπικό χώρο όπου θα μπορούσαμε να τρώμε όλοι μαζί. Για τον εσωτερικό εξοπλισμό, κυρίως της προεδρικής κατοικίας, ζητούσαν και τη δική μου άποψη.
Παρόλο που δεν είχαμε την προσωπική ησυχία του σπιτιού μας, δεν έχω παράπονο, πέρασα καλά. Προσαρμόστηκα σε σημείο που τελικά ένιωσα το Προεδρικό σαν σπίτι μου. Πιο έντονα θυμάμαι τις επισκέψεις από διάφορους ξένους ηγέτες, με τους οποίους έπρεπε να μοιραστούμε τους χώρους που ζούσαμε ως οικογένεια. Ο δυτικό-Γερμανός πρώην καγκελάριος Βίλι Μπραντ μετά το γεύμα, μας ζήτησε κυπριακό ξηρό sherry, αλλά εμείς είχαμε μόνο γλυκό. Προς στιγμή, αγχωθήκαμε. Στείλαμε κάποιον να προμηθευτεί και ευτυχώς μετά από επισκέψεις σε 2-3 μπακάλικα, βρήκε ένα και μας το έφερε. Ο Νικολάε Τσαουσέσκου πάλι, ενώ επικρατούσαν υψηλές θερμοκρασίες στην Κύπρο το διάστημα που μας επισκέφθηκε, μας ζήτησε να κλείσουμε το σύστημα κλιματισμού. Φοβόταν μήπως αντικαθεστωτικοί Ρουμάνοι επιχειρούσαν να ρίξουν δηλητηριώδη αέρια στο σύστημα κλιματισμού και τον σκοτώσουν, μαζί και εμάς. Εκείνη όμως που με συγκίνησε αφάνταστα ήταν η πρωθυπουργός της Ινδίας, Ιντίρα Γκάντι, η οποία ήταν συντετριμμένη απ’ το θάνατο του γιου της σε αεροπορικό ατύχημα, αν και είχε περάσει καιρός. Ως μητέρα και εγώ, την καταλάβαινα πλήρως και προσπαθούσα, όσο μπορούσα, να της δώσω κουράγιο.
ΑΝΔΡΟΥΛΛΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ: «Προσπαθήσαμε να φέρουμε το Προεδρικό πιο κοντά στον πολίτη»
Θυμάμαι την πρώτη κιόλας ημέρα που περπάτησα στους κήπους του Μεγάρου. Ήταν αμέσως μετά την εγκατάστασή μας στο Προεδρικό και αφού συναντηθήκαμε με το προσωπικό περπατήσαμε στους κήπους με το σύζυγο μου. Λόγω και της χρονικής περιόδου, οι κήποι του Προεδρικού ήταν καταπράσινοι με τα χόρτα σε κάποια σημεία να μας ξεπερνούν σε ύψος. Το παλιό ελικοδρόμιο σε μια άκρη των κήπων περιτριγυρισμένο από άγρια χόρτα σε μη χρησιμοποιήσιμη κατάσταση ήταν ένα θέαμα που αμέσως τράβηξε την προσοχή μου. Λόγω της όμορφης τοποθεσίας του είχα την ιδέα να μετατρέψουμε το χώρο σε ένα υπαίθριο θεατράκι όπου θα μπορούσαμε να φιλοξενούμε καλλιτεχνικές και άλλες εκδηλώσεις στο Προεδρικό ανοίγοντας έτσι τις πύλες του στους πολίτες. Άρχισα αμέσως την προσπάθεια συλλογής χρημάτων από ιδιώτες με τη μορφή δωρεάς για αναστήλωση του χώρου και μετατροπή του σε θεατράκι. Η προσπάθεια αυτή βρήκε γρήγορα θετική ανταπόκριση και με την επίβλεψη αρχιτέκτονα σύντομα μεταμορφώσαμε ένα αχρησιμοποίητο ελικοδρόμιο σε ένα όμορφο θεατράκι το οποίο μέχρι σήμερα φιλοξένει εκδηλώσεις πολιτισμού.
Μια από τις πρώτες εκδηλώσεις που διοργανώσαμε στο θεατράκι ήταν η απονομή τιμητικών διπλωμάτων σε Κύπριες μητέρες με ιδιαίτερη προσφορά στο τόπο μας όπως πολύτεκνες μάνες και μάνες αγνοουμένων. Ήταν μια συγκινητική εκδήλωση που με τη βοήθεια του χώρου πρόσφερε ιδιαίτερη χαρά σε όλους τους παρευρισκομένους. Στον ίδιο χώρο δεν θα ξεχάσω επίσης τη θεατρική παράσταση “Ο άνθρωπος όλων των εποχών”, σε σκηνοθεσία Τζένης Ιακώβου. Κάτι το οποίο τόσο εγώ όσο και ο σύζυγος μου είχαμε ψηλά στις προτεραιότητές μας ήταν η σύσφιξη των σχέσεων με τους απόδημους Κύπριους. Θέλαμε να νιώσουν οι απόδημοι μας ότι η πατρίδα τους δεν είναι μακριά. Προς αυτήν την κατεύθυνση είχα εργαστεί για να οικοδομηθεί μια καλή σχέση με τις απόδημες Κύπριες στο Λονδίνο. Μας είχαν τότε προσκαλέσει να επισκεφτούμε το Σύνδεσμο τους στο Λονδίνο. Εκεί μας φιλοξένησαν με ιδιαίτερη ζέση στα σπίτια τους και είχαμε ενδιαφέρουσες συζητήσεις. Στην συνέχεια ήρθαν εκείνες στη Κύπρο.
Θυμάμαι με ιδιαίτερη νοσταλγία το βράδυ εκείνο που τις δεξιωθήκαμε με τον πρόεδρο στο Προεδρικό μαζί με όλες τις εκπροσώπους των γυναικείων οργανώσεων της Κύπρου. Χορέψαμε, τραγουδήσαμε, κουβεντιάσαμε σαν καλοί φίλοι. Γενικά, θα έλεγα ότι η προσπάθεια μας ήταν να φέρουμε το Προεδρικό ως θεσμό και ως χώρο πιο κοντά στον απλό πολίτη. Οι αναμνήσεις από εκδηλώσεις αυτού του χαρακτήρα μού είναι πάντοτε ιδιαίτερα ευχάριστες.
ΦΩΤΕΙΝΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ: «Δεν θα ξεχάσω ποτέ την εκδήλωση στο Προεδρικό μετά την εκλογή του Τάσσου»
Ζήσαμε αρκετές ευχάριστες στιγμές στο Προεδρικό Μέγαρο. Στιγμές που προσωπικά θα φυλάω για πάντα. Εκείνη που θα μείνει για πάντα στο μυαλό μου ήταν η πρώτη εκδήλωση που έγινε στο Προεδρικό, λίγο μετά την εκλογή του Τάσσου. Είθισται, ο εκάστοτε πρόεδρος να δέχεται κόσμο για να τον συγχαρεί.
Ήταν απόγευμα, αρχές Μαρτίου, του 2003. Παρά τη βροχή, χιλιάδες κόσμου, περίμενε υπομονετικά τη σειρά του κρατώντας ομπρέλες, λουλούδια και άλλα δωράκια, για να δώσει τις ευχές του και να του σφίξει το χέρι. Πραγματικά, έβλεπες την αγάπη του κόσμου και για μένα αυτό ήταν πολύ συγκινητικό. Νομίζω ότι η εκλογή του Τάσσου τότε έγινε σε μια κομβική περίοδο για την Κύπρο, χρονικά και ιστορικά. Είχαμε μπροστά μας το σχέδιο Ανάν και ήμαστε ένα βήμα προτού η Κύπρος ενταχθεί επίσημα στην Ε.Ε. Ο κόσμος τον είχε επιλέξει πανηγυρικά από την πρώτη Κυριακή και είχε αποθέσει τις ελπίδες και τις προσδοκίες του σε εκείνον. Σήμερα, δέκα χρόνια μετά, νιώθω περήφανη γιατί πιστεύω ότι όχι μόνο δικαίωσε, αλλά και τίμησε τον λαό που τον εμπιστεύτηκε. Και για μένα αυτή είναι μια πολύ όμορφη ανάμνηση που μου προκαλεί αγάπη προς τον κόσμο όποτε την ανακαλώ.
ΕΛΣΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΑ: «Ήταν μεγάλη μου τιμή»
Μου άφησε μια γλυκιά γεύση η εμπειρία μου σ’ αυτόν τον ιερό χώρο. Και λέω ιερό έχοντας κατά νου τι έχει συμβεί εδώ το ‘74. Οι τρύπες στον τοίχο υπάρχουν ακόμα στο κτίριο, επειδή αφέθηκαν να υπάρχουν, το ίδιο και η μακέτα του Προεδρικού Μεγάρου που βρίσκεται στην είσοδο και αναπαριστά την κατάστασή του το βράδυ εκείνο.
Έγιναν πάρα πολλά αυτή την πενταετία. Αυτό που μου έρχεται πρώτα στο μυαλό από το χώρο αυτό, είναι αναμνήσεις από τις ανθρωπιστικού, φιλανθρωπικού και πολιτιστικού χαρακτήρα εκδηλώσεις. Όπως αυτές για τους ανθρώπους με μυϊκή δυστροφία, τα Telethon και τα κυπρο-ρωσικά gala που γίνονταν στα πλαίσιά του, τα έσοδα από τα οποία χρησιμοποιούνταν για τον Ραδιομαραθώνιο. Ήταν πραγματικά πολύ επιτυχείς και συνέβαλαν στη σύσφιγξη των σχέσεων μεταξύ Κύπρου και Ρωσίας.
Το Τμήμα Αρχαιοτήτων δεν μας επιτρέπει να πειράξουμε καθόλου το κτίριο, αφού είναι διατηρητέο. Μέχρι σημείου που όταν έγινε λόγος για πρόσβαση ατόμων με αναπηρίες (στο δικό μου γραφείο, για παράδειγμα, που βρίσκεται στον πρώτο όροφο) χρειάστηκε αντί ασανσέρ, που δεν επιτρέπεται, να βάλουμε μια ειδική καρέκλα στη σκάλα, ώστε να μπορούν να τη χρησιμοποιούν για να ανεβαίνουν. Είναι μια καινοτομία που έγινε στο Προεδρικό από την αρχή της δικής μας πενταετίας για να μπορούν τα άτομα αυτά να ανέρχονται και στον πρώτο όροφο του Μεγάρου.
Στις περιπτωσεις που έπρεπε να γίνονται εκδηλώσεις για τον ερχομό μεγάλων ηγετών, δεν είχαμε τον κατάλληλο χώρο. Στους καλοκαιρινούς μήνες αξιοποιούσαμε τον κήπο του Προεδρικού, που είναι υπέροχος, αλλά για τους χειμερινούς μήνες είχαμε πάντα πρόβλημα, με αποτέλεσμα να ψάχνουμε για ξενοδοχεία. Με την κατασκευή της μεγάλης αίθουσας του Προεδρικού πριν από ένα χρόνο –που, απ’ ό,τι άκουσα, προγραμματιζόταν για 20 χρόνια – λύθηκε το θέμα, ενώ έγινε μια προσπάθεια από τους αρχιτέκτονες, παρόλο που είναι σύγχρονη, να δένει με το υπόλοιπο κτίριο.
Θα θυμάμαι με μεγάλη συγκίμηση την ημέρα της ανεξαρτησίας, όλα αυτά τα χρόνια. Την πληθώρα των πολιτών που κατέκλυζαν το Προεδρικό για να εκφράσουν τα συγχαρητήριά τους στον πρόεδρο για την ημέρα αυτή, η οποία τονίζει την κρατική οντότητα της Κύπρου.
Θα μου μείνει αξέχαστη η εκδήλωση για τον Πάπα Βενέδικτο. Είχε κλείσει ο χώρος του κήπου του Προεδρικού Μεγάρου με μια τεράστια τέντα και δημιουργήσαμε ένα πολύ όμορφο περιβάλλον για να παρουσιάσουμε την κλασική μουσική που μας πρόσφεραν τα παιδάκια του Εργαστηρίου Εγχόρδων του Υπουργείου Παιδείας. Ο Πάπας τόσο πολύ ενθουσιάστηκε που έστειλε επιστολή, ευχαριστώντας μας για την υπέροχη παρουσία αυτού του πολιτιστικού προγράμματος από τα παιδιά.
Μου έδωσε μεγάλη χαρά η παρουσία του εγγονού μου στο μέγαρο. Από την ηλικία των τριών χρόνων -τώρα είναι 8- ήταν εδώ, παρών σε όλα τα μεγάλα γεγονότα. Έχω και φωτογραφίες του στο χώρο, που είναι πολύ χαρακτηριστικές. Με ικανοποιεί που είχα τη δυνατότητα να βοηθήσω και στη διαπαιδαγώγησή του αυτά τα χρόνια. Ένα παιδί, μέσα από τη συμμετοχή του από τόσο νωρίς σε εκδηλώσεις για παιδιά με ειδικές ανάγκες, για παράδειγμα, μαθαίνει να σέβεται τα αυτούς που έχουν κάποιες ιδιαιτερότητες.
Θεωρώ ότι ήταν μεγάλη τιμή και μεγάλη τύχη για εμένα που σε αυτή την πενταετία υπήρξα ένας από τους συντελεστές για να γίνουν σ’ αυτόν το χώρο, τόσο ωραία πράγματα. Θα αποτελούν σε όλη μου τη ζωή μια πάρα πολύ ωραία ανάμνηση.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ: Από το Κυβερνείο στο Προεδρικό
Το σημερινό Προεδρικό Μέγαρο ήταν προηγουμένως το Κυβερνείο, όπου διέμενε ο Βρετανός Κυβερνήτης της Κύπρου κατά την εποχή της Αγγλοκρατίας 1878-1960. Ο πρώτος Άγγλος Ύπατος Αρμοστής Σερ Γκάρνετ Γούλσλεϊ, που ήλθε στην Κύπρο τον Ιούλιο του 1878, έμενε προσωρινά στο Μετόχι της Μονής Κύκκου, έξω από τα τείχη της Λευκωσίας. Σύντομα άλλαξε την προσωρινή διαμονή του και κατοίκησε στο Αρμοστείο, που ήταν ένα ξύλινο σπίτι που εισήχθη από το εξωτερικό και τοποθετήθηκε στο χώρο, όπου βρίσκεται σήμερα το Προεδρικό Μέγαρο. Το 1925 το Αρμοστείο μετονομάστηκε σε Κυβερνείο. Στη λαϊκή εξέγερση του 1931 το Κυβερνείο καταστράφηκε από πυρκαγιά και αποφασίστηκε να κτιστεί ένα καινούριο Κυβερνείο βασισμένο σε παραδοσιακά αρχιτεκτονικά στοιχεία του τόπου. Το σχέδιο του νέου Κυβερνείου έγινε από βρετανικό οίκο και το κτίσιμό του ανέλαβε το κυβερνητικό Τμήμα Δημοσίων Έργων της Κύπρου. Προηγήθηκαν επισκέψεις σε διάφορα παραδοσιακά κτίρια στην Κύπρο, όπου επισημάνθηκαν και αντιγράφηκαν αξιόλογα τοπικά παραδοσιακά στοιχεία αρχιτεκτονικής. Το Προεδρικό Μέγαρο καταστράφηκε στις 15 Ιουλίου 1974, κατά το πραξικόπημα εναντίον του Εθνάρχη Μακαρίου. Τα πάντα κάηκαν, εκτός από τους όρθιους τοίχους που και αυτοί υπέστησαν ζημιές από την πυρκαγιά. Μετά τις καταστροφές του 1974, οι Αδελφοί Φιλίππου μαζί με το Τμήμα Δημοσίων Έργων αναστήλωσαν το Προεδρικό. Η παλιά ξύλινη οροφή με τις δοκούς, που είχε καεί ολοσχερώς, αντικαταστάθηκε από μπετόν. Το γραφείο του Προέδρου μεγάλωσε. Οι γοτθικού ρυθμού καμάρες μέσα στο γραφείο και στο πίσω μέρος του κτηρίου αναστηλώθηκαν από το μουσείο αλλά αφέθηκαν να φαίνονται καμένες. Από το 1979 το Προεδρικό χρησιμοποιείται ως γραφείο και κατοικία του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο απερχόμενος πρόεδρος Δημήτρης Χριστόφιας, είναι ο έκτος κατά σειρά ένοικος του Προεδρικού Μεγάρου, αλλά και ένας από τους πέντε διατελέσαντες προέδρους που δεν χρησιμοποίησαν το χώρο ως κατοικία τους -πέρα από ένα εξάμηνο περίπου, κατά το δεύτερο χρόνο της θητείας του, μέχρι να ολοκληρωθούν οι εργασίες ανακαίνισης στην ιδιωτική του κατοικία- όπως και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο Σπύρος Κυπριανού, ο Γλαύκος Κληρίδης και ο Τάσσος Παπαδόπουλος. Εξαίρεση, ήταν ο Γιώργος Βασιλείου που κατά τη διάρκεια της προεδρικής θητείας του, το Μέγαρο δέχτηκε αρκετές αλλαγές, τόσο στους εσωτερικούς όσο και στους εξωτερικούς του χώρους. Πριν από ένα χρόνο, ωστόσο, το Προεδρικό Μέγαρο… επεκτάθηκε με την προσθήκη μιας μεγάλης αίθουσας για της διοργάνωση φιλανθρωπικών εκδηλώσεων, δεξιώσεων και παρασημοφορήσεων.
