Όλες οι έρευνες δείχνουν ότι είναι το δημοφιλέστερο πρόσωπο τής – όχι και τόσο δημοφιλούς – κυβέρνησης. Ο υπουργός εξωτερικών Νίκος Χριστοδουλίδης φωτογραφίζεται με τις τέσσερις κόρες του, αφήνοντας τις ψυχρές σχέσεις της διπλωματίας για να μας υποδεχθεί στη ζεστασιά της οικογένειάς του.
Από την Τώνια Σταυρινού
«Το όνειρό μου ήταν να ακολουθήσω ακαδημαϊκή καριέρα» μου λέει με μια βραχνή φωνή. Μόλις έχει επιστρέψει από ταξίδι και η ελαφρά φαρυγγίτιδα που έφερε μαζί του δίνει δραματικό τόνο σε κάθε του λέξη. «Αν έχω μάθει κάτι από όλα αυτά», λέει δείχνοντας γύρω του το γραφείο του υπουργού, «είναι ότι οι πορείες των ανθρώπων ανατρέπονται αναπάντεχα». Γι’ αυτό δεν απαντά στις επίμονες ερωτήσεις αν σκέφτεται να είναι υποψήφιος για τις προεδρικές εκλογές, παρόλο που οι σφυγμομετρήσεις δείχνουν ότι είναι το δυνατό χαρτί της δεξιάς παράταξης. «Είναι σίγουρα τιμητικό, αλλά η ικανοποίηση από αυτό είναι πρόσκαιρη. Η καλή εικόνα πρέπει να προκύπτει από τη συνεχή δουλειά στο πλαίσιο της συμμετοχής στην κυβέρνηση».
Η εικόνα της οποίας δεν είναι και η καλύτερη.
Κι αυτό μας προβληματίζει. Γενικότερα, ο κόσμος θεωρεί ότι τα πολιτικά πρόσωπα βρίσκονται σε διάσταση με τα προβλήματα και τις ανησυχίες του. Σε κάποιες των περιπτώσεων δεν έχει άδικο. Όσοι κατέχουμε ένα δημόσιο αξίωμα είναι σημαντικό να παραμένουμε σε επαφή με τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας στο σύνολό της. Τα πολιτικά αξιώματα δεν είναι ελκυστικά σήμερα. Είναι μάλλον απωθητικά για αρκετούς πολίτες. Και αυτό είναι πρόβλημα που πρέπει να μας απασχολήσει. Είναι αδιαμφισβήτητο ότι περνάμε κρίση. Η ίδια η δημοκρατία βρίσκεται σε κρίση. Και δεν είναι κυπριακό φαινόμενο αλλά παγκόσμιο. Σε κάποιες χώρες όλη η αυτή η συσσωρευμένη απογοήτευση οδήγησε στην ανάδειξη λαϊκιστών ηγετών με πολύ αρνητικές συνέπειες μακροπρόθεσμα για τους ίδιους τους πολίτες και τις χώρες τους.
Υπήρξατε πολιτικοποιημένος σε όλη σας τη ζωή;
Προέρχομαι από δεξιά οικογένεια και από το σχολείο ήμουν ενεργό μέλος στο ΔΗΣΥ. Δεν έβλεπα όμως την πολιτική ως προοπτική καριέρας. Ίσως επειδή δεν θεωρούσα ότι ήταν εφικτός στόχος για μένα. Όταν πήγα να σπουδάσω ένιωσα ότι μου ταίριαζε περισσότερο μια ακαδημαϊκή καριέρα. Το 1999 όταν προσλήφθηκα στο Υπουργείο Εξωτερικών, έκανα ακόμα το διδακτορικό μου με τελικό σκοπό να εργαστώ στο πανεπιστήμιο. Τα κατάφερα, όταν το 2009 εξασφάλισα θέση λέκτορα στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Δυστυχώς ο διορισμός ακυρώθηκε βάσει μιας παράτυπης απόφασης του Συμβουλίου. Η αδικία αποκαταστάθηκε τουλάχιστον ηθικά, δέκα χρόνια μετά, κατόπιν προσφυγής. Στην περίπτωσή μου, όπως και σε άλλες, δυστυχώς, η δικαιοσύνη καθυστέρησε πολύ. Εκτός από το μικρό διάστημα που εργάστηκα στο Πανεπιστήμιο, όλα τα υπόλοιπα χρόνια εργαζόμουν ως διπλωμάτης.
Και πώς βρεθήκατε στην πρώτη γραμμή της πολιτικής, κυβερνητικός εκπρόσωπος και μετά υπουργός Εξωτερικών του Νίκου Αναστασιάδη;
Όταν εκλέγηκε πρόεδρος ο Νίκος Αναστασιάδης το 2013 εγώ ήμουν εγκατεστημένος στις Βρυξέλλες με τη σύζυγό μου -που είναι επίσης διπλωμάτης- και τα τρία μας τότε παιδιά. Ο υπουργός Εξωτερικών, Ιωάννης Κασουλίδης, μου ζήτησε να επιστρέψω για να αναλάβω το γραφείο του. Γνώρισα τότε στη δουλειά τον Νίκο Αναστασιάδη που μου πρότεινε να αναλάβω το διπλωματικό του γραφείο. Όταν έφυγε ο Χρήστος Στυλιανίδης προέκυψε η θέση του κυβερνητικού εκπροσώπου.
Κολακευτήκατε με την πρόταση;
Ήταν ανάμικτα τα συναισθήματα. Δεν ήθελα να εγκαταλείψω τη διπλωματική μου ιδιότητα, δεν ήμουν και σίγουρος αν θα μου άρεσε η δουλειά του εκπροσώπου και αν θα μπορούσα να ανταποκριθώ. Τελικά δεν εγκατέλειψα τη διπλωματική υπηρεσία, παρά μόνο όταν έγινα υπουργός. Δεν θα μπορούσα ποτέ να φανταστώ την εξέλιξη των πραγμάτων και σίγουρα δεν ανέμενα αυτή την πορεία.
Με τη σύζυγό σας γνωριστήκατε στο Υπουργείο Εξωτερικών;
Ναι, προσληφθήκαμε μαζί, στις 15 Νοεμβρίου 1999. Πέραν από όλα τα άλλα καλά που μου πρόσφερε η δουλειά στο υπουργείο, έφερε στη ζωή μου τη γυναίκα μου.
Τι σας κρατά μαζί 20 χρόνια τώρα;
Το πιο βασικό είναι η αμεσότητα στην επικοινωνία. Αυτό που χωρίς λόγια νιώθει ο ένας τον άλλο. Είμαστε διαφορετικοί χαρακτήρες με κοινές όμως αξίες και συμπληρώνουμε ο ένας τον άλλο. Αυτό νομίζω είναι το πιο δυνατό κομμάτι της σχέσης μας. Περάσαμε και περιόδους που ζούσαμε σε διαφορετικές πόλεις και χώρες. Δεν ήταν εύκολο. Συναισθηματικά αλλά και πρακτικά. Η Φιλίππα δούλεψε δύο χρόνια στην πρεσβεία μας στην Αθήνα όταν εγώ ήμουν στο πανεπιστήμιο Κύπρου, μετά ήμασταν και οι δύο στις Βρυξέλλες κι όταν επέστρεψα με τον Κασουλίδη την άφησα στις Βρυξέλλες με τρία μικρά παιδιά και πολύ απαιτητική δουλειά. Δεν ήταν εύκολες καταστάσεις. Πάντα όμως στήριζε, όχι χωρίς κόστος, τις επιλογές μου και ξέροντάς με καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον, γνωρίζει τι με γεμίζει αλλά και σε τι είμαι ή δεν είμαι καλός. Είναι πολύ αυστηρός κριτής και αυτό με βοηθά.
Πώς ήταν η δική σας οικογένεια;
Μεγάλωσα στην Πάφο, σε μια παραδοσιακή κυπριακή οικογένεια της μεσαίας τάξης, με δυο εργαζόμενους γονείς. Ήμουν το μικρότερο παιδί πολύτεκνης οικογένειας. Παρόλο που δεν τα είχαμε όλα, νιώθαμε ότι δεν μας έλειπε τίποτα. Αυτό πέτυχαν να μας το μεταφέρουν οι γονείς μας. Πριν από τέσσερα χρόνια έχασα τον μεγάλο μου αδερφό ο οποίος ζούσε με την οικογένειά του στην Αμερική. Ήταν μόλις 50 χρονών, με τέσσερα παιδιά. Ήμασταν πολύ συνδεδεμένοι. Σπούδασα στην Αμερική επειδή ζούσε εκεί, με βοήθησε και με στήριξε πάρα πολύ. Ήταν ένας αξιοθαύμαστος άνθρωπος. Άριστος μαθητής, σπούδασε με υποτροφία, έφτιαξε μια υπέροχη οικογένεια και έκανε εξαιρετική καριέρα στον τομέα του. Ήταν τεράστια απώλεια για μένα. Είχα προηγουμένως χάσει και τους δύο γονείς μου, με διαφορά τεσσάρων μηνών. Πριν κλείσει χρόνος έχασα ξαφνικά και τον Σάββα. Απώλειες που δεν ξεπερνιούνται ποτέ.
Το να αποκτήσετε τέσσερα παιδιά ήταν συνειδητή επιλογή;
Ναι, δεν ήρθαν τυχαία. Προερχόμαστε κι οι δύο από μεγάλες οικογένειες, η Φιλίππα μεγάλωσε με άλλες δύο αδελφές με γονείς επίσης από πολυμελείς οικογένειες και εγώ με τρία αδέλφια. Ήταν μια συνειδητή απόφαση. Η πιο μεγάλη ευλογία στη ζωή μου είναι οι κόρες μου και η μεγαλύτερη χαρά μου είναι που ζω σε ένα γεμάτο σπίτι. Τα Σαββατοκύριακα όταν καταφέρνουμε να καθίσουμε όλοι μαζί, τις κοιτώ και σκέφτομαι πόσο τυχερός είμαι.
Ζείτε με τέσσερα κορίτσια και τη σύζυγό σας. Πόσο σας έχει βοηθήσει αυτό να δείτε τη διάσταση του φύλου στη ζωή σας και στην πολιτική;
Το αίσθημα του δικαίου είναι κάτι που τις χαρακτηρίζει όλες. Το είχα δει και το θαύμαζα πάντα στη σύζυγό μου από τότε που δουλεύαμε μαζί ως διπλωμάτες και το διαπιστώνω τώρα στις κόρες μου. Είναι όλες πολύ ευαισθητοποιημένες και αυστηρές ως προς το σωστό και το δίκαιο για όλους. Επομένως γνωρίζω και αναγνωρίζω τις διακρίσεις σε βάρος των γυναικών σε όλους τους τομείς. Αυτό που μου κάνει εντύπωση στις κόρες μου είναι το πόσο αποτελεσματικές είναι στο να βρίσκουν πρακτικές λύσεις. Γυναικείο χαρακτηριστικό που εκτιμώ. Μπορεί να συζητώ με τις ώρες για ένα θέμα και όταν το θέσω στο σπίτι, ειδικά στις μεγάλες μου κόρες την Ιωάννα που είναι με 16 και την Αικατερίνη που είναι 13 θα ακούσω πρακτικές λύσεις.
Και οι μικρότερες;
Η Δέσποινα είναι επίσης δυνατή προσωπικότητα. Διεκδικεί τον ρόλο της ως τρίτο παιδί αν και οι μεγάλες την θεωρούν μικρή. Η Φοίβη που είναι 5 χρονών ζει ακόμη στον κόσμο με τις νεράιδες. Είναι ωραίο που έχουμε ακόμη ένα μωρό στο σπίτι.
Έχουν περιορισμούς στην καθημερινότητά τους λόγω της θέσης σας;
Ναι έχουν αρκετούς περιορισμούς, πρώτον όσον αφορά τις δικές μου απαιτήσεις. Όταν πάμε κάπου μαζί αισθάνομαι ότι πρέπει να είμαστε πιο προσεκτικοί και αυτό μου βγάζει μία αυστηρότητα που παλιά δεν θα είχα. Ή μπορεί και να είχα, διότι ποτέ δεν μου άρεσε δημοσίως να είμαστε θορυβώδεις. Τώρα όμως είμαι πιο απαιτητικός και πολλές φορές ίσως τις αδικώ.
Είστε παρών στη ζωή τους; Πηγαίνετε σε σχολικές γιορτές, συναυλίες και λοιπά;
Ναι προσπαθώ να μη χάνω τίποτα. Τα Σαββατοκύριακα επιδιώκω να τις αναλαμβάνω περισσότερο για να μπορώ να περνώ χρόνο μαζί τους, να κουβεντιάζουμε και να αναπληρώνω τον χρόνο που λείπω τις καθημερινές. Συνήθως επιστρέφω αργά στο σπίτι και οι τρεις μικρότερες είτε κοιμούνται είτε ετοιμάζονται για ύπνο. Όμως ακόμα και όταν ζούσαμε σε άλλες χώρες ήμουν σε κάθε γιορτή παρών. Είναι σημαντικό για τα παιδιά.
Έχετε διαφορετική σχέση με την κάθε μια;
Ναι εντελώς διαφορετική. Η Αικατερίνη είναι πολύ πειθαρχημένη, κοιμάται πάντα την ίδια ώρα, έχει το πρόγραμμά της, είναι αυτόνομη και είναι πάντα σαφής και λακωνική στις απόψεις της. Η Ιωάννα είναι κοινωνική, ασχολείται με χίλια δυο κι είναι ελεύθερο πνεύμα.
Είναι πολιτικοποιημένες;
Οι μεγάλες είναι ναι, σε όλα τα θέματα, από το Κυπριακό μέχρι την κλιματική αλλαγή. Είναι και οι τέσσερις διαφορετικές ως προς τον χαρακτήρα, έχουν όλες έντονη άποψη κι ακούς τέσσερις διαφορετικές προσεγγίσεις. Ένα θέμα στο οποίο άσκησαν οι δύο μεγάλες έντονη κριτική ήταν η ανισότητα στην εκπροσώπηση γυναικών στο Υπουργικό Συμβούλιο.
Εσάς προσωπικά σας ενοχλεί το ότι βρίσκεστε σε ένα υπουργικό χωρίς γυναίκες;
Φυσικά με ενοχλεί. Έχουμε θέμα σε όλα τα επίπεδα. Από το να ενταχθούν οι γυναίκες στο ενεργό δυναμικό σε όλα τα κέντρα λήψης αποφάσεων μέχρι να διεκδικήσουν με επιτυχία υψηλόβαθμες θέσεις. Στο ΥΠΕΞ πάντως υπάρχουν πολλές γυναίκες που υπηρετούν σε θέσεις κλειδιά είτε στο Κέντρο είτε ως Πρέσβεις στο εξωτερικό. Γυναίκα είναι η σύμβουλός μου στο ΥΠΕΞ για πολιτικά θέματα, η κα Μαριλένα Ραουνά, η οποία εργάσθηκε προηγουμένως για χρόνια στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Επιπλέον, έχω στο υπουργείο σύμβουλο για θέματα ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στην εξωτερική πολιτική, την κα Τζόσι Χριστοδούλου.
Ένας διορισμός που συζητήθηκε. Πώς προέκυψε;
Είχαμε οργανώσει μια δημόσια διαβούλευση για τα θέματα του υπουργείου και εκεί η κ. Χριστοδούλου ανέπτυξε το θέμα της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στην εξωτερική πολιτική. Εκτίμησα τις γνώσεις και την εμπειρογνωμοσύνη της οπότε σκέφτηκα ότι θα μπορούσε να βοηθήσει. Της πρότεινα να έρθει αμισθί για ένα διάστημα ώστε να δούμε αν υπήρχε προοπτική και αν μπορούσαν να γίνουν τομές. Όταν είδα τα ενδεχόμενα αποτελέσματα και τη μεγάλη προοπτική, η συνεργασία θεσμοθετήθηκε σε επαγγελματική βάση.
Ακούμε συχνά ότι ο λόγος που δεν διορίζονται ή επιλέγονται για τα ψηφοδέλτια γυναίκες, είναι επειδή οι ίδιες δεν ενδιαφέρονται. Ισχύει αυτό;
Αυτή είναι η μισή αλήθεια. Αν θέλουμε να έχουμε ολοκληρωμένη εικόνα οφείλουμε να πούμε ότι το μεγαλύτερο ζήτημα είναι να δημιουργήσουμε τις συνθήκες στην πολιτική ώστε να μπορούν οι γυναίκες να πουν ναι στη συμμετοχή. Σήμερα λένε όχι γιατί υπάρχει ένα πολιτικό σύστημα πολύ αντίξοο που τις αποθαρρύνει. Επαναλαμβάνουμε συνεχώς το αυτονόητο, ότι δηλαδή «υπάρχουν πολλές αξιόλογες γυναίκες». Αυτό το ξέρουμε, είναι δεδομένο. Είναι καιρός να πάμε πάρα κάτω, στο επόμενο βήμα. Πρέπει λοιπόν το ερώτημα να διατυπωθεί αλλιώς: προσφέρουμε τις συνθήκες και τα δεδομένα για να πουν περισσότερες γυναίκες ναι σε μια πολιτική καριέρα;
Θεωρείτε τις ποσοστώσεις θετικό μέτρο;
Ήμουν πολύ εναντίον. Θεωρούσα προσβλητικό να διορίζονται ή να εκλέγονται άτομα με αυτό τον τρόπο. Τώρα το βλέπω ως ένα απαραίτητο προσωρινό μέτρο για να άρουμε την ανισότητα των ευκαιριών και να φτάσουμε εκεί που πρέπει. Οι ποσοστώσεις σίγουρα δεν είναι η λύση, αλλά είναι ένας απαραίτητος ενδιάμεσος σταθμός για να σπάσει το φράγμα που είναι χτισμένο σήμερα γύρω από τα δημόσια αξιώματα.
Τι θέλετε να αφήσετε πίσω σας;
Το όραμά μου είναι να κτίσουμε μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, πέραν του Κυπριακού στο οποίο εκ των πραγμάτων είμαστε αφοσιωμένοι γιατί πρώτο μέλημά μας είναι η επανένωση. Πιστεύω ότι η Κύπρος μπορεί να αποκτήσει ένα πιο ενισχυμένο ρόλο σε περιφερειακό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Έχουμε τα μέσα και την υποδομή να αναβαθμίσουμε ουσιαστικά το προφίλ της χώρας μας. κάτι που πιστεύω ότι θα συμβάλει και στην επίλυση του Κυπριακού.
Τελικά δεν αποφύγαμε να κλείσουμε αυτή τη συζήτηση με Κυπριακό.
Είναι αυτό που μας καίει όλους και η επίλυσή του είναι η υπ’ αριθμόν ένα προτεραιότητά μας. Η επανένωση θα επουλώσει πληγές αλλά επίσης θα ανοίξει νέους ορίζοντες.
Φωτό: Μιχάλης Κυπριανού
Επιμέλεια: Shona Muir
